Monumenten in Nederland. Fryslân

Friesland

Pingjum (Penjum)
(gemeente Wûnseradiel)

Terpdorp met een blokvormige verkaveling, ontstaan in de vroege middeleeuwen op de zuidelijke kwelderwal van de Marneslenk. In de 17de eeuw kreeg het dorp ten zuiden en westen van de kerk een dicht bebouwde, langgerekte structuur (Grote en Kleine Buren); aan de oostzijde, langs de Pingjumer Vaart (Burenlaan), ontstond een op de haven georiënteerde bebouwing. In de tweede helft van de 19de eeuw vond uitbreiding in zuidelijke richting plaats en na de gedeeltelijke afgraving van de terp rond 1900 volgde een uitbreiding in noordoostelijke richting. In de Tweede Wereldoorlog werd de oostzijde van het dorp zwaar beschadigd. Na de oorlog is het dorp aan de noordwestzijde uitgebreid. Pingjum is een beschermd dorpsgezicht.

De Herv. kerk (Grote Buren 8), oorspronkelijk gewijd aan St. Victor, is een eenbeukige driezijdig gesloten kerk met een zadeldaktoren van drie geledingen. De toren verrees in de 12de of 13de eeuw en werd in de 15de eeuw verhoogd. In de toren hangt een klok van Willem Wegewaert (1598) en een door Franciscus Simon, Andreas en Nicolaas Rogier Obertin gegoten klok (1629). De huidige laat-gotische kerk kwam rond 1500 tot stand en werd in 1759 aan de zuid- en oostzijde vernieuwd. Tegen de koorsluiting bevindt zich een waterput uit 1842.

[p. 257]

De kerk bevat een door E. Leichel gebouwd orgel (1878). De voorm. pastorie (Grote Buren 17) is een eclectisch pand uit circa 1880.

De voorm. Doopsgez. schuilkerk (Grote Buren 28), gebouwd rond 1600, is een klein zaalgebouw achter een onopvallende kosterswoning. Het kerkinterieur wordt gedekt door een houten koepelgewelf. Het gebouw is één van de oudste nog bestaande doopsgezinde schuilkerken in Nederland.

De Geref. kerk (Pibemalaan 11) is een recht gesloten zaalkerk uit circa 1905 met deels opengewerkte dakruiter.

De voorm. openbare lagere school (Grote Buren 47) is rond 1900 gebouwd als een drieklassige gangschool met onderwijzerswoning.

Woonhuizen. Bij het kerkhof staan de diaconiewoningen Kerkpad 3-9 en het diaconiegebouw Kerkpad 11, alle daterend uit 1861. Dwarse eenlaags huizen met portiek zijn Grote Buren 15 (circa 1870), dat deels is onderkelderd, en Grote Buren 14 (circa 1875). Pibemalaan 25 is een woonhuis met werkplaats uit circa 1910. In 1919 opgetrokken is Pibemalaan 19-21, een eenlaags dubbel woonhuis met verhoogd middenrisaliet.

De boerderij ‘Meilsmastate’ (Riegeweg 6) is een kop-hals-rompboerderij uit 1859 met een onderkelderd, dwars geplaatst voorhuis.