Oudwoude (Aldwâld)
(gemeente Kollumerland en Nieuw Kruisland)
Dorp, bestaande uit twee kernen met lintbebouwing aan een vermoedelijk laatmiddeleeuwse ontginningsas (Foarwei). Recenter is de bebouwing aan de haaks daarop staande weg (Jan Binneswei) naar Wijgeest. De kernen zijn in het begin van de 20ste eeuw aaneengegroeid.
De Herv. kerk (Foarwei 46) is een eenbeukige kerk met driezijdige sluiting en een kleine houten geveltoren. De huidige laat-gotische kerk werd in de 15de eeuw gebouwd met gebruik van materiaal van een voorganger. De westelijke beëindiging kwam in de periode 1689-'94 tot stand. Rond 1880 heeft men de kerk gepleisterd en voorzien van een nieuwe geveltoren. Bij de restauratie in 1965, naar plannen van A. Baart jr., is de kerk ontpleisterd. De kerk bevat zes gesneden en twee ruitvormige geschilderde rouwborden voor de heren van Veenklooster (Fogelsangh state) uit de periode 1675-1783; drie hiervan zijn afkomstig uit de kerk van Kollum. Tot de inventaris behoren verder een 18de-eeuwse preekstoel en overhuifde herenbank en een door L.J. van Dam & Zn. gebouwd orgel (1856).
Op het kerkhof bevinden zich de 19de-eeuwse grafkelders van de families Van Heemstra en Van Limburg Stirum. De pastorie (Foarwei 38) is een middenganghuis uit 1806, in 1906 voorzien van een hoger opgaande middenrisaliet in jugendstil-vormen. Het verenigingsgebouw (Foarwei 42) is een zaalgebouw uit circa 1900, uitgebreid in 1920.
De openbare lagere school (Foarwei 34) is een tweeklassige middengangschool met naastgelegen onderwijzerswoning (Foarwei 36), gebouwd in 1898 en verbouwd in 1953 en 1986. In de gevel bevindt zich een gevelsteen in rococo-vormen van een voorganger uit 1775, gesticht door grietman Hendrik van Hiemstra (Heemstra).
Boerderijen. De kop-rompboerderij Foarwei 32 stamt uit 1763; vergelijkbaar maar met zijkamer is de rond 1860 gebouwde boerderij Foarwei 30. Uit die tijd dateert ook de kop-halsrompboerderij Foarwei 48. De moderne stelpboerderij Simmerwei 6 is uit 1927.
Auteursrechtelijk beschermd