Monumenten in Nederland. Fryslân

Friesland

Oudeschoot (Aldskoat)
(gemeente Heerenveen)

Oudeschoot, Julia Jan Woutersstichting (1977)

Streekdorp, ontstaan in de late middeleeuwen en tot 1934 hoofdplaats van de grietenij Schoterland. Door de aanleg van de weg van Zwolle naar Leeuwarden in 1828 kreeg het dorp een kruisvormige plattegrond. Na de Tweede Wereldoorlog is Oudeschoot deel gaan uitmaken van Zuid-Heerenveen.

De Herv. kerk (Schoterlandseweg 24) is een driezijdig gesloten zaalkerk met houten geveltoren, gebouwd in 1752 in opdracht van Menno van Coehoorn van Scheltinga en Martha Kinnema van Scheltinga ter plaatse van een oudere voorganger. Tot de inventaris behoren een preekstoel met Lodewijk XIV-snijwerk, drie herenbanken - waarvan twee 19de-eeuws - en een door W. Hardorff gebouwd orgel (1871). Het kerkhof bevat onder meer grafrijzerken van de familie Taconis (1868-1915) en twee 19de-eeuwse grafkelders, waarvan één van de familie Wouters. De pastorie (Schoterlandseweg 41) is een middenganghuis in eclectische vormen, gebouwd in 1881 en gedekt met platte Friese pannen.

De Geref. kerk (Marktweg 55) is een moderne kerk met vrijstaande toren uit 1965, opgetrokken naar plannen van W. Ingwersen.

De Julia Jan Woutersstichting (Schoterlandseweg 45) is een fors rusthuis in neorenaissance-vormen, gelegen in een parkachtige omgeving. Het rusthuis verrees in 1901 op de kelderverdieping van het uit 1763 stammende en in 1798 herbouwde landhuis Veenwijk, dit in overeenstemming met het testament van de laatste eigenaresse, Julia Hartsinck-Wouters. De plannen werden verzorgd door Joh. Borger en J.G. Brouwer. De laatste voerde in 1927 ook de noordwestelijke uitbreiding uit naar een uit 1910 stammend plan van H.H. Kramer. De bestuurskamer bevat enkele uit het landhuis hergebruikte stucwerkdecoraties in Lodewijk XVI-vormen. De eveneens naar plannen van J.G. Brouwer in neorenaissance-vormen uitgevoerde tuinmanswoning (Schoterlandseweg 43) stamt ook uit 1901. In de bossen ten noorden van het rusthuis bevindt zich een tussen 1807 en 1810 gebouwde grafkelder voor de familie Bienema, stichters van Veenwijk.

De Heremastate (Marktweg 75) is een statig gepleisterd landhuis in eclectische vormen met hoger opgaand middendeel afgesloten met een fronton. Het huis werd in 1829 gebouwd voor Fokke Bienema, rond 1910 verbouwd en in 1974 gerestaureerd.

Villa De Nijhorst (Marktweg 77) is gebouwd in 1913 voor A.G. Wassenaar naar plannen van C.J. Wierda. De vormgeving met ‘Um 1800’-details is verwant aan het werk van De Bazel.

Boerderijen. Van rond 1850 dateert de kop-rompboerderij Schoterlandse-

[p. 253]

weg 57. Het voorhuis met eclectische details van de kop-rompboerderij Oranjehoeve (Schoterlandseweg 63) werd in 1867 gebouwd naar plannen van H. Luiking voor J. Bieruma Oosting. De huidige schuur kwam in 1898 na een brand tot stand naar plannen van J.G. Brouwer. Op het erf achter de boerderij bevindt zich een overdekte mestbergplaats uit 1867, genaamd ‘de Goudmijn’.

Nieuweschoot (Nijskoat). Streekdorp ten westen van Oudeschoot aan de in 1840-'41 ter verbinding van de Heerensloot met de Tjonger gegraven Engelenvaart. De Herv. kerk (Rotstergaastweg 43) is een eenbeukige laatgotische kerk met steunberen en een driezijdig gesloten koor. De kerk werd waarschijnlijk pas in de 17de eeuw - maar mogelijk al in de 15de eeuw - uit ouder materiaal opgetrokken. Op het kerkhof staat een enkele klokkenstoel met zadeldak uit circa 1930, met daarin een 15de-eeuwse klok. Interessante boerderijen zijn de kop-hals-rompboerderij Rotstergaastweg 95 uit 1861 en de stelpboerderij ‘Masoncounty’ (Rotstergaastweg 16) uit circa 1925.