Paesens-Moddergat
(gemeente Dongeradeel)
Dorp met twee kernen. Het dijkdorp Paesens ontstond kort na de aanleg van de eerste zeedijk in de 11de eeuw bij een zijl in de monding van het stroompje de Paesens, de scheiding tussen Oost- en Westdongeradeel. Tot de tweede helft van de 18de eeuw concentreerde de bebouwing zich rond de kerk van Paesens. Daarna volgde er een uitbreiding op het gebied van Westdongeradeel. Deze uitbreiding, Moddergat genoemd, bestaat uit de gehuchten De Kamp en De Oere (de oever). Het bij een wadgeul gelegen De Oere is een gaaf bewaarde vissersnederzetting. In de rond 1970 op Deltahoogte gebrachte zeedijk herinnert een monument uit 1958 aan de stormramp van 1883, waarbij de vissersvloot van De Oere grotendeels werd weggevaagd en waarna de visserij verliep. Moddergat is een beschermd dorpsgezicht.
De Herv. kerk van Paesens (De Buorren 9), oorspronkelijk gewijd aan St. Antonius, is een licht taps toelopende eenbeukige kerk met even inspringende halfronde koorsluiting en een houten geveltoren met ingesnoerde spits. De laat-romaanse bakstenen kerk werd rond 1200 gebouwd. Na de sloop van de oude toren heeft men in 1792 het schip westwaarts verlengd en een nieuwe geveltoren met vleugelmuren opgetrokken.
Daarin hangt een door Johannes gegoten klok (1507). Het interieur wordt gedekt door een houten tongewelf, mogelijk uit 1792. De kerk bevat een door J.Th. Gilmann gebouwd orgel (1758), afkomstig uit de R.K. St.-Laurentiuskerk te Haarlem (geplaatst in 1908). Op het kerkhof ligt onder meer een zerk uit 1776 als stoepsteen.
De Geref. kerk van Moddergat (Seewei 40) is een recht gesloten zaalkerk uit 1912 met ingangsomlijsting en houten geveltoren.
Woonhuizen. Vooral in De Oere staat een aantal interessante vissershuizen. Deze eenlaagspanden hebben een zadeldak tussen topgevels, waarbij één dakschild lager doorloopt (afluiving) aan de zijde waar de bedsteden waren. De schouw zit aan de kopse zijde. In één van de topgevels zit doorgaans een turfluik. Er zijn een- en tweekamerwoningen. Van beide typen is in 1971-'72 een exemplaar overgebracht naar het Zuiderzeemuseum te Enkhuizen. De dubbele visserswoning De Oere 42-44 is gedateerd ‘1770’ en was in de Franse tijd deels als douanehuis in gebruik. De vissershuizen Visserspad 4, 6 en 8 vormen samen het museum ‘It Fiskershûske’. Nummer 4 - gebouwd in 1794 en gerestaureerd in 1965 - heeft nog de oorspronkelijke inrichting met betegelde wanden en schouw en een houten bedstedenwand. Bij het museum staan twee boethuisjes. De vissershuisjes Reddingbootreed 2 (1795), 4, 6 (1796) en 8 vormen eveneens een aardig ensemble. Andere voorbeelden zijn: De Oere 10, De Oere 50 (1839), De Oere 52a, 't Reedsje 9 en De Buorren 19. De in 1836 opgetrokken visserswoning Seewei 49 is in 1863 met een tweede kamer uitgebreid. De indeling met bedstedenwand is bewaard gebleven. Het middenganghuis
Auteursrechtelijk beschermd
