Munnekezijl (Muntsjesyl)
(gemeente Kollumerland en Nieuw Kruisland)
Dorp, ontstaan bij de rond 1476 op initiatief van de monniken van het Gerkesklooster gebouwde zijl in de monding van de Lauwers. In 1539 werd deze sluis naar het oosten verlegd en ten oosten hiervan legde men in 1585 een schans aan (inmiddels verdwenen). Bij de verbetering van de Lauwers door de aanleg van het Zijldiep/Munnekezijlsterried kwam in 1740-'41 de huidige keersluis tot stand en in de nabijheid daarvan in 1882 een spuisluis.
De
Herv. kerk (Methardusstraat 42) is een recht gesloten zaalkerk met opengewerkte geveltoren, gebouwd in 1899 ter vervanging van een 17de-eeuwse voorganger. Het ontwerp met neorenaissance-details is van H.A. Zondag. De kerk bevat een preekstoel uit 1759,
Munnekezijl, Keersluis (1987)
gemaakt door Engbert Hendriks, Gabe Freeks en Freek Gabes.
De Geref. kerk (Methardusstraat 19) is een kruiskerk met rationalistische details, voorzien van een slanke geveltoren boven het ingangsportaal. De kerk is in 1913-'14 gebouwd naar plannen van E. Reitsma.
Sluizen. De in 1740-'41 gebouwde keersluis in de Munnekezijlsterried (Lauwerswal ong.) was oorspronkelijk uitgevoerd met eb-, vloed- en stormvloeddeuren. Door de aanleg van de dijk van Nittershoek naar Zoutkamp en de Friese sluis bij Zoutkamp in 1874-'77 verloor de sluis zijn zeekerende functie. De huidige stormvloeddeuren zijn uit 1915. Ter verbetering van de afwatering heeft men in 1882 een nieuw kanaalvak met spuisluis annex noodwaterkering (bij De Schans 20) aangelegd naar ontwerp van ir. Methardus. Deze sluis heeft elf kolken - elk met twee afsluitbare stroomgaten - en aan de zeezijde een keermuur met steunberen. Aan de landzijde loopt over de kolken een brug (de Friese brug). De sluis is in 1985 gerestaureerd. Bij de keersluis staat een uit de sluis opgedolven 17de-eeuwse Schellinger stoepsteen.
De windmolen ‘Munnekezijlstermolen’ of ‘Rust roest’ (Poorthoek 8) is een met riet gedekte achtkantige stellingmolen met stenen onderbouw, gebouwd in 1856 als pelmolen voor molenaar N. Bansema. De in 1999 gerestaureerde molen is thans als korenmolen in gebruik.
Auteursrechtelijk beschermd