Menaldum (Menaam)
(gemeente Menaldumadeel)
Terpdorp, ontstaan enkele eeuwen voor het begin van de jaartelling op een kwelderwal. Aan de zuidoostzijde lag de Orxmastate (gesloopt in 1830). Tot circa 1850 was er met name bebouwing rond de kerk op de terp. In de tweede helft van 19de eeuw ontstond er lintbebouwing langs de uitvalswegen en werd een gedeelte van de terp afgegraven. Sinds de jaren zestig van de 20ste eeuw is Menaldum verder uitgegroeid als forenzenplaats van Leeuwarden.
De
Herv. kerk (Skilpaed 2) is een forse zaalkerk met vijfzijdig gesloten koor, transeptarm en tweelaags consistorie aan de noordzijde en een toren van drie geledingen met ingesnoerde spits. Op de fundamenten van een voorganger kwamen respectievelijk in 1855 en 1874 het huidige koor en schip tot stand in eclectische vormen, naar plannen van M. en J.P. Boonstra. Het door pilasters gelede schip heeft aan de zuidzijde grote rondboogvensters met gietijzeren traceringen.
Menaldum, Raadhuis
De toren, waarvan de tweede en derde geleding zijn voorzien van een gepleisterd rondboogfries, verrees in 1866 naar ontwerp van J.I. Douma. In de toren hangen een door Johannes van Deventer gegoten klok (1473) en een klok van Hans Falck (1619).
Het kerkinterieur wordt gedekt door een tongewelf met roosters en trekstangen op een verkropte kroonlijst met stucbloemen; de wanden hebben gestucte pilasters met corinthische kapitelen. De door Gerryt Nijhoff vervaardigde preekstoel (1672) is versierd met allegorische beelden van deugden en omrankte kolommen van Hendrick Jansen in laatmaniëristische stijl. Tot de inventaris behoren verder enkele rijk gebeeldhouwde grafzerken (16de-17de eeuw), een doophek, twee 17de-eeuwse herenbanken - waarvan één overhuifd -, een rouwbord voor de familie Camstra (1652) en een door W. Hardorff gebouwd orgel (1861).
Het omheinde kerkhof heeft twee 19de-eeuwse toegangshekken. Aan het omringende voetpad staat het voorm. schoolgebouwtje uit circa 1830 met een hoog schilddak. Op een omgracht terrein staat de pastorie ‘De Weme’ (Mieddyk 3), een fors neoclassicistisch middenganghuis uit 1838, voorzien van een ingangsomlijsting met ionische pilasters en fronton.
Het voorm. armhuis (Greftwal 14-20), in 1832 gebouwd op het terrein van de voorm. Orxmastate, omvat vijf éénkamerwoningen onder een hoog schilddak. Het raadhuis (Dyksterbuorren 33) is in 1843 naar ontwerp van Th.A. Romein voltooid als grietenijhuis. Het gepleisterde neoclassicistische gebouw is uitgevoerd met vlak dak, attiek, kroonlijst en middenrisaliet. De ingangspartij is voorzien van gietijzeren toskaanse zuilen en daarboven een serliana met Frans balkon en ‘gereduceerde’ corinthische zuilen. De voorm. openbare lagere school (Greate Buorren 6) is rond 1900 gebouwd als een drieklassig schoolgebouw. Pilasters en een spitsboogfries in gele baksteen accentueren de voorgevel.
Woonhuizen. De van oorsprong 18de-eeuwse huizen Greate Buorren 10 (1779) en Greate Buorren 31 hebben een zadeldak tussen topgevels met vlechtingen. Het in 1778 gebouwde dwarse huis Lytsebuorren 59 bevat een geheel betimmerd vertrek met schouw. Dyksterbuorren 10 is een eenlaags neoclassicistisch herenhuis uit circa 1850, voorzien van een ingangsomlijsting met ionische pilasters. Dyksterbuorren 19 is een goed voorbeeld van een eclectisch middenganghuis met een door achtkantige pilasters omlijste en met akroterie bekroonde verhoogde middenpartij. De kleine villa Mieddyk 4 en het dubbele pand Dyksterbuorren 18-20 zijn rond 1905 opgetrokken in chaletstijl met decoratief houtsnijwerk bij de geveltoppen.
Het café ‘Vocht’ (Lytsedyk 16) is een sober neoclassicistisch pand uit circa 1850, voorzien van een inpandige veranda met gietijzeren kolommen.
Boerderijen. De kop-hals-rompboerderij Rypsterdyk 21 heeft een van oorsprong mogelijk 18de-eeuws voorhuis met zadeldak tussen topgevels en in de geveltop twee kloostervensters en een onleesbaar geworden gevelsteen. Dyksterbuorren 21 is een boerderij met dwars voorhuis, gebouwd in 1820 en rond 1870 in eclectische stijl gewijzigd. Van hetzelfde type, maar rijker uitgevoerd is Bitgumerdyk 1 (circa 1870); het eclectisch gedetailleerde voorhuis is voorzien van een attiek. De rond 1850 gebouwde stelpboerderij Lytsedyk 2 heeft een neoclassicistische lijstgevel. De schuur is van jonger datum. De boerderij Lytsebuorren 61 heeft als voorhuis een villa met jugendstil-detaillering uit circa 1910. Ten noorden van Menaldum ligt de kop-hals-rompboerderij Great Fellingwert, voorheen It Fjouwerhûs (Fjouwerhûs 4). De deel dateert volgens de jaartalankers uit 1771. Het
Auteursrechtelijk beschermd
