dateert het thans gepleisterde dwarse huis Kerkstraat 5 met zadeldak tussen topgevels en met geprofileerde vensternissen voorzien van gebeeldhouwde sluitstenen. Blijkens de jaartalankers dateert het gepleisterde dwarse eenlaagspand Bleekstraat 36 uit 1654. In Makkum staan verschillende 17de-eeuwse diepe huizen met trapgevel, zoals Bleekstraat 14, met jaartalankers 1643, Bleekstraat 12, Bleekstraat 28, Turfmarkt 29, met toppilaster, Kerkstraat 17, met siermetselwerk in de boogtommels, en Vallaat 36 (1688). Het huis Markt 7 heeft een gereconstrueerde trapgevel uit 1661 en een gereconstrueerde pui uit 1893. Uit de 18de eeuw stammen verschillende panden met hals-, klok- en lijstgevels. Het diepe huis Vallaat 22 bezit een halsgevel met gebeeldhouwde natuurstenen klauwstukken in Lodewijk XIV-stijl en heeft een jaartalcartouche met het bouwjaar 1748. In de zijgevel bevindt zich een gevelsteen uit 1767, afkomstig van het pakhuis Brouwerssteeg 9. Beide panden waren in bezit van de familie Kingma. Klokgevels met aanzetkrullen en kuifstuk hebben de huizen Kerkstraat 26 en 27, Voorstraat 11 en Turfmarkt 3. Diepe huizen met een 18de-eeuwse lijstgevel zijn bijvoorbeeld: Vallaat 8, met ingangsomlijsting en - laat 18de-eeuws - Pruikmakershoek 12 en Kerkstraat 47 met omlijste ingang. De familie Tichelaar van de aardewerk- en tegelfabriek had lange tijd de huizen Turfmarkt 5 (kern uit 1669) en Turfmarkt 7 in bezit. Deze huizen met respectievelijk een 19de-eeuwse en een laat-18de-eeuwse lijstgevel hebben in het interieur tegeltableaus en -lambriseringen uit de 18de en de 19de eeuw. Vallaat 20 (gepleisterd) is een diep
huis met een lijstgevel uit de eerste helft van de 19de eeuw. Het grote dwarse huis Kerkstraat 35 stamt uit circa 1820 en heeft een lijstgevel met een ingangspartij voorzien van snijwerk en een klein fronton. Rond 1850 gebouwd zijn de lijstgevels van de in de kern mogelijk oudere diepe huizen Turfmarkt 31 en Turfmarkt 33 en de klokgevels van het eenlaagspand Kerkstraat 43 en het huis Bleekstraat 38. Een bakstenen dakkapel hebben het dwarse eenlaagspand Kerkstraat 20 (circa 1860), met omlijste ingang, en het middenganghuis Krommesloot 15 (circa 1870). Verschillende huizen met lijstgevels uit de tweede helft van de 19de eeuw hebben daarachter mogelijk een oudere kern, bijvoorbeeld de huizen Voorstraat 9, Vallaat 6 en Vallaat 10; de laatste met een gepleisterde gevel in eclectische vormen uit circa 1880. Voorstraat 19 is een voorm. koetshuis (circa 1880) van de familie Britzel. De gebroeders Tichelaar lieten rond 1879 voor hun werknemers het dubbele eenlaagspand Turfmarkt 51-53 (circa 1879) bouwen. De uit 1881 daterende voorgevel van Krommesloot 11 is uitgevoerd in neorenaissance-stijl. Ds. L. Touwenlaan 5 (1882) is een vrijstaand eenlaags huis in eclectische vormen, met een verhoogd middenrisaliet voorzien van een gebroken fronton. Ds. L. Touwenlaan 9 (circa 1930) is een blokvormige huis en Ds. L. Touwenlaan 30 (1932) is een ontwerp van E.A. van den Meer.
Hotel-café ‘De Prins’ (Kerkstraat 1) is een blokvormig, deels gepleisterd pand uit circa 1870. Vanaf 1898 fungeerde het tevens als tramstation aan de lijn naar Harkezijl. De uitbreiding aan de achterzijde dateert uit 1924. Inwendig bevat het pand diverse tegeltableaus met voorstellingen van schepen, geschilderd rond 1790 door Adam Sybel.
Winkels. Uit 1901 dateert het woonen winkelpand Plein 14 met bakstenen dakkapel en winkelpui met de tekst ‘verfwaren-glas-behangsel’. Het als bakkerij gebouwde pand Kerkstraat 3 (circa 1905) vertoont jugendstil-motieven in de boogtrommels.
De voorm. plateelbakkerij (Turfmarkt 65), thans aardewerk- en tegelfabriek ‘Koninklijke Tichelaar’, werd gesticht in 1660. Tot het in de loop van de tijd ontstane complex bedrijfsgebouwen behoren twee hoge en diepe 18de-eeuwse panden, waarvan één met zadeldak tussen topgevels. Het voorm. pakhuis (Turfmarkt 55) van de fabriek dateert uit circa 1890 en heeft door Jacob ten Zweege geschilderde tegeltableaus.
Het
pakhuis Brouwerssteeg 9, voorzien van een breed zadeldak tussen topgevels en segmentboogvormig gesloten hijs- en lichtopeningen, heeft in de geveltop een replica van de oorspronkelijke
Piaam bij Makkum, Boerderij Buren 22
gevelsteen uit 1767. Het pakhuis is in 1999 ingrijpend gerestaureerd.
De sluis in de zuidarm van de Grote Zijlroede (bij Workumerdijk 1) is een bakstenen schutsluis met houten deuren. De in 1606 op deze plaats aangelegde sluis is vergroot en verbeterd in 1662-'63 en 1778 en gerestaureerd in 1994. Over de sluis ligt een ijzeren draaibrug uit circa 1900.
Het gemaal (C. Fellingerweg 1), gelegen ten oosten van Makkum, is in 1881 gebouwd als stoomgemaal en later geëlektrificeerd. Het forse blokvormige pand met omlopend schilddak bevat ook een woning.
De Herv. kerk van Idsegahuizum (Skuzum) (Boppesteech 1), gelegen ten zuidoosten van Makkum, is een driezijdig gesloten zaalkerk met houten geveltoren voorzien van een ingesnoerde, met zink beklede spits. De huidige kerk kwam in 1874 tot stand. In de geveltoren hangen een door Petrus Overney gegoten klok (1696) en een klok uit 1789. De kerk bevat een door Bakker & Timmenga gebouwd orgel (1908). De voorm. pastorie (Boppesteech 3) is een blokvormig eenlaagspand uit circa 1875 met grote houten dakkapel.
Piaam. Dit terpdorp ten zuiden van Makkum is ontstaan in de middeleeuwen en is een beschermd dorpsgezicht. De Herv. kerk (Buren 21), oorspronkelijk gewijd aan St. Nicolaas, is een eenbeukige, vierzijdig gesloten kerk voorzien van een houten geveltoren met ingesnoerde spits. De vroeg-gotische kerk werd in de 13de eeuw gebouwd. De huidige westgevel en geveltoren zijn mogelijk 18de-eeuws. Bij de restauratie in
Auteursrechtelijk beschermd
