Langweer (Langwar)
(gemeente Skarsterlân)
Dorp, waarschijnlijk rond 1100 ontstaan op een hoger gelegen zandrug die als ontginningsbasis fungeerde (Buorren). De langgerekte agrarische nederzetting groeide rond 1600, dankzij de gunstige ligging aan waterwegen en de Langweerderwielen, uit tot een haven- en marktplaats. Anders dan het open karakter van de buurt bij de kerk heeft de meer oostelijk aan de Buorren gelegen haven- en handelsbuurt een meer compacte bebouwing. Na de Tweede Wereldoorlog is
Legemeer bij Langweer, Klokkenstoel
Langweer aan de west- en noordzijde uitgebreid. Bij de Langweerderwielen is een jachthaven gerealiseerd. Langweer is een beschermd dorpsgezicht.
De Herv. kerk (Oasingaleane 9) is een driezijdig gesloten zaalkerk voorzien van een toren van drie geledingen met ingesnoerde spits. De kerk kwam in 1777 tot stand ter vervanging van een voorganger uit 1663. Het snijraam in Lodewijk XVI-stijl boven de ingang toont hoornen des overvloeds. De torengeledingen hebben van onder naar boven dorische-, ionische- en corintische hoekpilasters. In de toren hangt een door Johannes van Bomen gegoten klok (1438) en een klok van Petrus Overney (1683). De kerk is in 1923 gerestaureerd onder leiding van G.J. Veenstra.
Tot de 17de-eeuwse inventaris behoren een preekstoel met symbolische voorstellingen (1684), vervaardigd door Benedictus Jans, een doophek, enkele herenbanken, waaronder die van de familie Eysinga, en twaalf banken met gesneden wangstukken. Verder bevat de kerk een zerk uit 1740 en een door Lambertus van Dam gebouwd orgel (1784), met borstwering en orgelkast door Lubbartus Bekenkamp.
De pastorie (Oasingaleane 11) is een villa uit 1910, ontworpen door W.C. de Groot.
Het voorm. rechthuis van Doniawerstal (Buorren 1) dateert uit de tweede helft van de 18de eeuw. Het linker deel van het blokvormige pand heeft een souterrain met bel- etage. Achter het huis staat een Friese schuur.
De voorm. waag (Stevenshoek 1) is een eenlaagspand met overstekend zadeldak, gebouwd in 1867.
Het voorm. raadhuis van Doniawerstal (Oasingaleane 17), een onderkelderd blokvormig pand met uitgebouwde conciërgewoning, is in 1939-'40 gebouwd als kopie van de in 1939 tot op de fundamenten gesloopte Osinga State, gebouwd rond 1713 in opdracht van Allard van Burum naar ontwerp van Anthony Coulon, ter vervanging van de oorspronkelijke Osinga State.
Woonhuizen. Het oostelijke deel van de Buorren heeft een kleinschalige aaneengesloten bebouwing van hoofdzakelijk eenlaags diepe dan wel dwarse huizen. De stegen aan de noordzijde, de voormalige havenzijde, hebben een zeer kleinschalige bebouwing. Tot de oudste panden behoort Buorren 31, een eenlaags diep huis met zadeldak tussen topgevels met vlechtingen; het nokanker van de voorgevel draagt het jaartal ‘1766’.
Aan het centrale gedeelte van de Buorren staan hoofdzakelijk eenlaags diepe dan wel dwarse huizen met een dakkapel en een 19de-eeuws voorkomen, zoals de gepleisterde huizen Buorren 26 tot en met Buorren 32. Eveneens 19de-eeuws is Weversstreek 3-5, een rijtje van oorspronkelijk vijf éénkamerwoningen onder een lang zadeldak. Het in 1858 gebouwde eenlaagspand Oasingaleane 1 heeft een souterrain en een hoger opgetrokken middendeel. Laat-19de-eeuwse eenlaags huizen zijn Efterom 5 (1875), met twee dakkapellen, en de blokvormige huizen Buorren 16 (1876), met verhoogd middenrisaliet, en Oasingaleane 3-5 (1887), met
Auteursrechtelijk beschermd