Monumenten in Nederland. Fryslân

Friesland

Hommerts (De Hommerts)
(gemeente Wymbritseradiel)

Vaartdorp, ontstaan in de middeleeuwen. De lintbebouwing kwam hoofdzakelijk aan de westzijde van de vaart, het Var, tot ontwikkeling en, na de aanleg van de weg Sneek-Lemmer (1843-'44), tussen deze weg en de vaart. Rond 1850 waren Jutrijp en Hommerts aan elkaar gegroeid tot een lang bebouwingslint.

De Herv. kerk (Jeltewei 3) is een driezijdig gesloten zaalkerk met een half ingebouwde toren van vier geledingen voorzien van een ingesnoerde spits met frontalen. De kerk verrees in 1876 naar een ontwerp met eclectische elementen van P. de Jong. In de toren hangt een door Franciscus Simon en Andreas Obertin gegoten klok (1624). De kerk bevat een door L. van Dam & Zn. gebouwd orgel (1869; uitgebreid in 1925).

De Geref. kerk (Jeltewei 150) is een recht gesloten zaalkerk uit circa 1880, waarvan de voorgevel in de jaren vijftig van de 20ste eeuw is vernieuwd.

De voorm. openbare lagere school (Jeltewei 25) is rond 1900

Hommerts, Herv. kerk

gebouwd als een tweeklassige middengangschool. Het uitgebouwde portaal en de naastgelegen onderwijzerswoning (Jeltewei 23) dateren uit circa 1925.

Woonhuizen. Het deels onderkelderde eenlaags huis Jelteweg 102 uit circa 1870 vertoont neoclassicistische invloeden. Uit 1907 dateert het huis Jeltewei 110. Rond 1935 is het eenlaagspand Jeltewei 13 gebouwd met zakelijk-expressionistische vormen.

Boerderijen. De rond 1860 gebouwde boerderij Jeltewei 61 heeft een statig, onderkelderd, dwars voorhuis. De stelpboerderij Jeltewei 108 (circa 1870) is aan de rechterzijde voorzien van een deels uitgebouwde melkkelder. Jeltewei 9 is een boerderij met dwars eenlaags voorhuis uit 1877. De in 1926 gebouwde stelpboerderij Pier en Hessel Bouwman Sate (Jeltewei 104) heeft een deels onderkelderd voorhuis en een tot topgevel hoger opgetrokken middendeel. Ten zuiden van Hommerts, in het streekdorp Koufurderigge, liggen de stelpboerderijen Reino Sathe (Koufurderrige 2; circa 1885) en Koufurderrige 39 (circa 1875), met aan de linkerzijde een melkkelder.

De klokkenstoel op het kerkhof van Smallebrugge (Smelbrêge), gelegen ten zuidwesten van Hommerts, is een enkele, wijdbeense houten klokkenstoel met zadeldak, gebouwd in 1963 ter vervanging van een voorganger. Erin

[p. 174]

hangt een door Henricus Meurs gegoten klok (1617). Op het kerkhof staan onder andere 18de-eeuwse grafpalen.

Jutrijp (Jutryp). Dit buurtschap ten noorden van Hommerts, met hoofdzakelijk bebouwing aan de oostzijde van de vaart het Var, is sinds het midden van de 19de eeuw met Hommerts verbonden door één lang bebouwingslint. De voorm. openbare lagere school met onderwijzerswoning (Riperwei 7-9) dateert uit 1886. Erachter - aan het water - staan twee geprefabriceerde betonnen privaten uit circa 1930. Interessante boerderijen zijn de stelpboerderij Riperwei 2 (circa 1915), de boerderij Binnenpaed 46 (circa 1920), met een villa-achtig eenlaags voorhuis, en de koprompboerderij Binnenpaed 12 (circa 1935) met expressionistische vormen.