Hilaard (Hijlaard)
(gemeente Littenseradiel)
Terpdorp, ontstaan in de middeleeuwen. In de tweede helft van de 19de eeuw heeft de bebouwing op de terp zich verdicht. In de 20ste eeuw is het dorp op kleine schaal in westelijke richting langs de Hoptilsterdyk uitgebreid.
De Herv. kerk (Skilpaed 1), oorspronkelijk gewijd aan St. Johannes de Doper, is een vijfzijdig gesloten eenbeukige kerk met een zadeldaktoren van drie geledingen. De toren verrees begin 13de eeuw en kreeg in de 18de eeuw aan de westzijde een in- en uitgezwenkte geveltop. In de toren hangen een door Hermanus gegoten klok (1392) en een klok van Hans Falck (1618). De huidige gotische kerk kwam in de 15de of 16de eeuw tot stand. Het interieur wordt gedekt door een houten tongewelf. Tot de inventaris behoren diverse 16de- en 17de-eeuwse grafzerken, een gemarmerde zandstenen epitaaf (1656) voor Hobbe van Aylva († 1645) en Frouck van Aylva († 1617) en een door L. van Dam & Zn. gebouwd orgel (circa 1880). De voorm. kosterij (Smidsstraat 2) is een eenlaagspand met een gevelsteen uit 1780. De blokvormige pastorie (Van Aylvaleane 18) dateert uit 1863 en heeft een hoger opgetrokken middenrisaliet met portiek.
De Geref. kerk (Van Aylvaleane 12) is een recht gesloten zaalkerk, gebouwd in 1888 naar een bestek van timmerman B. Nauta. De kerk bevat een orgel uit 1894. De naastgelegen pastorie (Van Aylvaleane 10) is een middenganghuis uit 1889.
Boerderijen. De stelpboerderij Van Aylvaleane 25 dateert uit circa 1855 en heeft een ingebouwd dwarshuis dat aan de linker- en rechter zijde buiten het schuurgedeelte is uitgebouwd. Interessante kop-hals-rompboerderijen zijn: Westerhuis (Hilaarderdyk 3; 1850), met onderkelderd voorhuis, een fragment middeleeuws beeldhouwwerk en een hergebruikte gevelsteen uit 1625, en Van Aylvaleane 2 (1869). De in 1884 gebouwde kop-rompboerderij Van Aylvaleane 13 heeft een dwars geplaatst voorhuis met hoger opgetrokken middenrisaliet.
De voorm. smederij en rijwielhandel (bij Smidsstrjitte 1), bestaande uit een eenlaags bouwdeel en een tweelaags deel met hijsluik, dateert uit 1907 en vertoont jugendstil-details
Het voorm. Bolswarder Tolhuis (Hoptille 10), gelegen ten westen van Hilaard bij de brug over de Bolswardertrekvaart, is een langgerekt, wit geschilderd eenlaagspand voorzien van een gevelsteen uit 1652 met het wapen van Bolsward.
Jellum. Dit terpdorp, gelegen ten oosten van Hilaard, is ontstaan in de vroege middeleeuwen.
Boerderijen. De uit de eerste helft van de 19de eeuw daterende kop-hals-rompboerderij Smidshoeke 4 is een hoekplaatsboerderij met onderkelderd woongedeelte. Ook de kop-hals-rompboerderij Hegedijk 34 (circa 1865) en de stelpboerderij ‘Camstra Zathe’
Jellum bij Hilaard, Boerderij Hegedijk 32
Auteursrechtelijk beschermd