Gerkesklooster (Gerkeskleaster)
(gemeente Achtkarspelen)
Dorp, ontstaan op een oude kwelderrug nabij het in 1240 door Gerke Harkema gestichte premonstratenzerklooster Jeruzalem of Gerkesklooster. Dit klooster, dat al spoedig overging naar de cisterciënzers, werd in 1580 gesloopt. Nabij de sluis in de trekvaart van Dokkum naar Groningen ontwikkelde zich een tweede kern: Stroobos. De in twee provincies gelegen bebouwing hiervan bestaat uit een Friesestreek en een Groningerstreek. Ten zuiden van het dorp is in 1949-'51 het Prinses Margrietkanaal gegraven.
De Herv. kerk (De Poorthoek 1) is een recht gesloten zaalgebouw, met een slanke toren van twee geledingen met ingesnoerde spits. De kerk werd in 1629 gevestigd in de vermoedelijk 15de-eeuwse voormalige brouwerij van het Gerkesklooster. In het pand werden toentertijd rondbogige kerkvensters geplaatst. Bij herstel in 1786 kreeg de kerk een nieuwe kap en werd de tweelaags predikantenwoning met omlijste ingang ingebouwd (na 1874 kosterswoning). In het 19de-eeuwse torentje hangt een door A.H. van Bergen gegoten klok (1858). De kerk is in 1974-'75 gerestaureerd. Het in 1890 gestichte kerkhof met baarhuisje bevat onder meer enkele laat-19de-eeuwse zerken met slangmotief. De pastorie (Hoogstraten 2) is een neoclassicistisch middenganghuis uit 1872.
De Geref. kerk (Friese Streek 7) is een T-vormige kerk met geveltoren, gebouwd in 1926 ter vervanging van een voorganger uit 1887.
Het woonhuis Groningerstreek 12 is een laat-18de-eeuws dwars pand met een door ionische pilasters omlijste ingang en empire-details.
Boerderijen. De boerderij
Hoogstraten 12 heeft een dwars geplaatst voorhuis uit circa 1875. De stelpboerderij
Gerkesklooster, Herv. kerk
Auteursrechtelijk beschermd