Monumenten in Nederland. Fryslân

Friesland

Driesum (Driezum)
(gemeente Dantumadeel)

Dorp, ontstaan in de volle middeleeuwen op een zandrug die als ontginningsas diende. Het laaggelegen terrein ten zuiden van Driesum heeft bij het voortgaan van de ontginning de verplaatsing van het dorp verhinderd; de oude Achterweg en de nieuwere Voorweg komen dan ook rond de kerk samen. Aan de oostzijde ontstond in de late middeleeuwen de Rinsmastate. Na de Tweede Wereldoorlog is het dorp aan de zuidzijde enigszins uitgebreid.

De Herv. kerk (Van Sytzamaweg 8) is een driezijdig gesloten zaalkerk, voorzien van een toren van drie geledingen met ingesnoerde spits. De huidige, in 1713 gebouwde, kerk heeft twee dorische poortomlijstingen. Die van de noordingang heeft een segmentvormige bekroning, voorzien van een jaartalcartouche met laat-kwabornament, en daarboven een stichtingssteen. Boven de later dichtgezette zuidingang bevindt zich een zonnewijzer (1713). De vroegere, deels in tufsteen uitgevoerde toren werd in 1876 vervangen door de huidige neoclassicistische toren naar plannen van H.H. Korenstra. In de toren hangt een

[p. 116]

Driesum, Woonhuis Sinne Wente

door Hans Falck gegoten klok (1617). Het fraaie kerkinterieur wordt gedekt door een houten tongewelf met trekbalken. In de vensterdammen bevinden zich zeven gebeeldhouwde wapencartouches, waarvan de oudste - voor Georg Wolfgang van Schwartzenberg thoe Hohenlansberg (1720) - werd gemaakt door Jan Thomas Nauta; enkele andere cartouches verwijzen naar 16de-eeuwse voorouders. De preekstoel in Lodewijk XIV-stijl, met getordeerde corintische zuilen, werd in 1714 gemaakt door Jacob Ferensij met snijwerk van Jan Oenema; de weelderige koperen lezenaar in Lodewijk XV-stijl (1771) is van Lieuwe Geerts. Tot de inventaris behoren verder twee overhuifde dubbele herenbanken van de families Haersma-Clant (circa 1710) en Sytzama-Clant (circa 1750), een opvallende lambrisering van Douwe Harmens (1778) en een door A.A. Hinsz gebouwd orgel (1782).

Op het kerkhof bevinden zich een omhekte zerk voor dr. H.M. Damsté († 1876) en een omhekt grafperk met zerken voor de familie Sytzama, waaronder die voor D.J.V. baron van Sytzama († 1886). De pastorie (Van Sytzamaweg 31) uit 1877 vertoont eclectische elementen.

Het oude schoolhuis (Kerkstraat 2) is een dwars eenlaagspand met een smalle klokgevel. Nadat de voorganger was afgebrand kwam het huidige pand in 1787 tot stand in opdracht van Anna van Sytzama. Het gebouw is in 1854 vergroot.

De openbare lagere school (H.G. van der Veenstraat 5) is een tweeklassige middengangschool uit 1883 met vrijstaande onderwijzerswoning.

Rinsmastate (Van Sytzemaweg 26). Het in 1843 door Th.A. Romein voor D.J.V. baron van Sytzama ontworpen landhuis werd in 1944 door brand verwoest en in 1947 in oude vormen herbouwd. Van 1972 tot 1998 diende het als raadhuis van Dantumadeel. Het in 1843 aangelegde romantische landschapspark is mogelijk ontworpen door L.P. Roodbaard. De slingervijvers in de voor- en achtertuin zijn kenmerkend voor zijn werk. Verder is er een hoogte met een schuilhut van boomstammetjes. De tweebeukige tuinmanswoning (Van Sytzemaweg 37) dateert uit circa 1850.

Woonhuizen. Het woonhuis Sinne Wente (Kerkstraat 19) is in 1907 in kalkzandsteen opgetrokken voor J. Zwarts. Jugendstil-achtige hoefijzerbogen heeft het huis Van Sytzamaweg 33 uit circa 1915.

Boerderijen. De grote kop-halsrompboerderij Oostwoud 3 heeft een 18de-eeuwse oorsprong, maar een midden-19de-eeuws uiterlijk. Het voorhuis bevat een eenvoudige 18de-eeuwse schouw met tegeltableau en een bedstedewand. Van hetzelfde boerderijtype zijn de in 1786 gebouwde boerderij Achterweg 14, waarvan het voorhuis een omlopende bakgoot heeft, en Van Sytzamaweg 22 (1843), met groter voorhuis. Boerderijen met een dwars geplaatst voorhuis zijn Voorweg 6 (circa 1840), met evenwijdig geplaatste schuur, en Van Sytzamaweg 31 (1877). De villaboerderij H.G. van der Veenstraat 22 (circa 1905) vertoont chaletstijl- en jugendstil-elementen.

Wouterswoude (Walterswâld). Dit dorp ten westen van Driesum bestaat uit bebouwingskernen bij de Achterweg en de Voorweg. De Herv. kerk (Kerklaan 34) is een driezijdig gesloten zaalkerk, voorzien van een ongelede toren met tentdak. De toren verrees in de 17de eeuw met hergebruikt materiaal. De huidige kerk dateert uit 1805. Tot de inventaris behoren een preekstoel (circa 1805) en een door Bakker & Timmenga gebouwd orgel (1894). De pastorie (Achterweg 34) is een eclectisch middenganghuis uit circa 1870. Interessante boerderijen zijn de laat-18de-eeuwse kop-hals-romp-boerderijen Kooilaan 12 en Voorweg 16 (1779) en de met krimpen uitgevoerde boerderij Voorstraat 55 (circa 1890). Het

Wouterswoude bij Driesum, Geref. kerk

eenlaagse woudhuisje Achterweg 12 is in een topgevelanker gedateerd ‘1819’. De Geref. kerk (Voorweg 27) is een T-vormige kerk met terzijde geplaatste toren, gebouwd in 1922 ter vervanging van een 19de-eeuwse voorganger. De rationalistische vormen van het gebouw zijn verwant aan het werk van Tj. Kuipers.