Boksum
(gemeente Menaldumadeel)
Terpdorp met een radiale structuur, ontstaan enkele eeuwen voor het begin van de jaartelling aan de westzijde van de voormalige Middelzee. De kerk op de hoge terp fungeerde in de middeleeuwen als baken voor de scheepvaart. In 1869 heeft men de terp aan de noordwestzijde afgegraven. Over de terp loopt een kerkpad naar de Oedsmawei en Buorren, de ringweg rond de terp.
De Herv. kerk (Sint Margrietwei 1), oorspronkelijk gewijd aan St. Margaretha, is een eenbeukige kerk met vijfzijdig gesloten koor en een toren van vier geledingen met ingesnoerde spits. Het schip met steunberen bevat 12de-eeuws tufsteenwerk. In de vroege 14de eeuw, en ook in de 15de en 16de eeuw is de kerk vergroot en verhoogd. De voormalige noordingang heeft een vroeg-16de-eeuwse spitsboogomlijsting met halfronde colonetten, waarbinnen later een halfrond venster is geplaatst. De toren is volgens een gedenksteen in 1843 herbouwd met gebruik van oude stenen en vervolgens in 1879 ommetseld.
Tot de kerkinventaris behoren twee overhuifde herenbanken (1661 en 1826), een 17de-eeuws memoriebord voor de gevallenen in de slag bij Boksum in 1586 en een door Jan Harmens Camp gebouwd orgel (1675; gewijzigd door L. van Dam in 1798). Opvallend zijn de geschilderde draperieën in de orgelnis. Onder de houten
Boksum, Herv. kerk
vloer ligt een door Pieter Dirxsz. gebeeldhouwde grafzerk in vroege renaissance-stijl (1561) voor Worp van Juckema († 1560) en Anna van Mockema. Op het kerkhof staat een baarhuisje uit circa 1860. De
pastorie (Heechpad 1) is een neoclassicistisch, middenganghuis uit circa 1850 met bijbehorend koetshuis.
De Geref. kerk (Oedsmawei 17) is een zaalkerk uit 1905 met houten geveltoren, ingangsportaal en aangebouwde consistorie.
Boerderijen. De kop-hals-rompboerderij Hegedyk 1 heeft een onderkelderd voorhuis, dat waarschijnlijk uit 1815 dateert; het schuurgedeelte is uit 1870. Oedsmawei 11 is een forse kop-hals-rompboerderij, waarvan de rond 1860 gebouwde schuur naar de ringweg is gekeerd en het (vernieuwde) woonhuis naar de terp. De boerderij Hegedyk 9 heeft een blokvormig woonhuis in eclectische stijl uit circa 1870. De middenrisaliet met balkon op gietijzeren zuilen heeft een palmettenbekroning. Links staat een aangebouwde wagenschuur. Het voorm. tolhuis (Hegedyk 8), een eenvoudig eenlaagspand met zadeldak, staat op het talud van de oude Middelzeedijk. Het tolhuis is gebouwd ten tijde van de aanleg van een grindweg over deze dijk in 1825.
Auteursrechtelijk beschermd