Monumenten in Nederland. Fryslân

Friesland

Boazum (Bozum)
(gemeente Littenseradiel)

Terpdorp, voor het eerst genoemd in 995 en gelegen ten noorden van de Slachtedijk. In de tweede helft van de 19de eeuw heeft de terpbebouwing zich verdicht.

Boazum, Herv. kerk, plattegrond

De Herv. kerk (Tsjerkebuorren 1), oorspronkelijk gewijd aan St. Maarten, is een eenbeukige kerk met ronde apsis en een ongelede zadeldaktoren. De deels met tufsteen beklede romaanse kerk dateert uit de tweede helft van de 12de eeuw, waarbij de koortravee en de apsis het oudst zijn. In het tweede kwart van de 13de eeuw zijn die delen in baksteen verhoogd. De bakstenen toren verrees eind 13de eeuw. In de toren hangen twee klokken, waarvan één gegoten door Andreas Obertin (1633). In de zuidmuur van het schip bevindt zich een poortje met korintische pilasters uit 1700. Ook de westelijke vleugelmuren dateren uit die tijd. Bij de ingrijpende restauratie van de kerk in 1939-'48, onder leiding van S.G. Walinga, zijn onder meer de romaanse vensters aan de zuidzijde gereconstrueerd.

Inwendig wordt het schip gedekt door een houten tongewelf, het koor door een stenen kruisribgewelf en de apsis door een stenen koepelgewelf in romano-gotische vormen met neerhangend rozet en ribben die als kolonetten in de muur doorlopen. Dit gewelf heeft een mogelijk uit het tweede kwart van de 13de eeuw daterende schildering van de Majestas Domini in een vierpasomlijsting, omgeven door evangelistensymbolen en heiligen. In de kerk liggen diverse grafzerken (16de-18de eeuw), waaronder twee door Benedictus Gerbrandtsz. gebeeldhouwde maniëristische zerken (1541 en 1543) voor Hessel en Age Walta. Tot de inventaris behoren verder een door Agge Jans Monsma vervaardigde preekstoel (1691) en uit 1780: een doophek, twee overhuifde herenbanken en de kerkbanken.

[p. 86]

Boazum, Boerderij Suderdyk 7

Het in 1783 door G. Heineman begonnen orgel werd in 1791 voltooid door Rudolf Knol. De rijk gesneden kast is gemaakt door F. Twentrop en Antonio Solarno. De pastorie (Altaplein 1) dateert uit 1883.

Scholen. De voorm. openbare lagere school (Waltawei 20) is in 1880 gebouwd als een tweeklassige middengangschool. De voorm. Chr. lagere school (Waltawei 9), gebouwd in 1922 als tweeklassige middengangschool, vertoont expressionistische details.

Woonhuizen. Uit de 18de eeuw stammen het eenlaags huis Dokter Miedemastrjitte 2, het tweelaags huis Dokter Miedemastrjitte 4 en het dwarse eenlaagspand Yn de Bakkerij (De Havens 3), dat een op kolommen uitgebouwd tweelaags middendeel heeft. Voorbeelden van middenganghuizen uit de tweede helft van de 19de eeuw zijn De Wilgen (Waltawei 4; 1858), met ingangsomlijsting en dakkapel, en Waltawei 16 (circa 1875), voorzien van een hoger opgetrokken middenrisaliet met eclectische vensteromlijsting. De Havens 2 is een woonhuis met werkplaats uit circa 1900 met chaletstijl-elementen. Dokter Miedemastrjitte 14-16 is een dubbel huis met verhoogd middenrisaliet uit 1910. Het diepe huis Dokter Miedemastrjitte 12 is rond 1915 gebouwd. Zakelijk-expressionistische invloeden vertoont Waltawei 7 (circa 1935).

Boerderijen. Voorbeelden van kophals-rompboerderijen met onderkelderd voorhuis zijn: Súderdyk 7 (1858), Yndyk 2 (1861) en Singel 2 (1871). De stelpboerderij Hegedyk 2 dateert uit circa 1870 en heeft aan de rechterzijde een gedeeltelijk uitgebouwde melkkelder.