schip en het koor tot stand. Het laatgotische koor werd in 1599 hersteld. Bij de restauratie in 1949-'53 - na de oorlogsschade van 1945 - werden de koorgewelven gerestaureerd en herbouwde men het in de 19de eeuw al eens vervangen zuiderdwarspand. Tot de inventaris behoren enkele hardstenen grafzerken (1547 en 1549) en twee herenbanken (17de eeuw).
De forse gepleisterde neoclassicistische pastorie (Kerkstraat 33) stamt uit circa 1860. Nabij de kerk staat een gietijzeren dorpspomp uit circa 1860 in de vorm van een gecanneleerde zuil.
De Lathmer (Lathmerweg 5). De oorspronkelijke havezate ontstond vermoedelijk in de 16de eeuw en werd kort na 1866 vervangen door een nieuw huis. Nadat dit huis in 1911 was afgebrand, liet C. Crommelin een geheel nieuw, L-vormig huis in neorenaissance-stijl bouwen naar plannen van M.A. en J. van Nieukerken. Dezen lieten zich bij hun ontwerp inspireren door afbeeldingen van de oude havezate. Het huis dient nu als hoofdgebouw van een inrichting voor geestelijk gehandicapten.
De tuinaanleg uit 1911 is ontworpen door L.A. Springer. Het in neorenaissance-stijl uitgevoerde koetshuis met stal en dienstwoning (Lathmerweg 3) is uit dezelfde tijd. De gepleisterde portierswoning Lathmerweg 9 werd kort na 1866 gebouwd.
Woonhuizen. Het neoclassicistische herenhuis De Smittenberg (Rijksstraatweg 33) stamt uit 1821. Het rond 1835 opgetrokken, gepleisterde herenhuis De Haghe (Kerkstraat 17) heeft op het terrein een vervallen koetshuis in neogotische vormen. Dijkweide (Rijksstraatweg 87) is een villa in expressionistische vormen, gebouwd in 1926 naar plannen van H. van der Leck en J.A. Prins voor H.C. Boll.
Boerderijen. De hallenhuisboerderij De Oye (Oyseweg 2) dateert grotendeels uit 1836, maar heeft in de oostelijke zijmuur nog laat-middeleeuws metselwerk. Van mogelijk 16de-eeuwse oorsprong is de aan de IJsseldijk gelegen gepleisterde hallenhuisboerderij Oude Luyne (Rijksstraatweg 5). Het dwarse voorhuis bevat een laat-18de-eeuwse tegelschouw en werd - gezien de deur met kussenpanelen - begin 19de eeuw verbouwd. Het bedrijfsgedeelte is in 1854 herbouwd. De gepleisterde hallenhuisboerderij Knibbelallee 3 heeft een voorgevel met spitsboogvensters, gedateerd 1826. De krukhuisboerderij Kerkstraat 15 stamt uit de eerste helft van de 19de eeuw.
Windmolen de ‘Wilpermolen’ (bij Molenalle 14), gelegen in het gehucht Posterenk ten westen van Wilp, is een ronde stellingkorenmolen voorzien van een met riet gedekte kap. De molen werd in 1736 gebouwd voor Willem Harmen baron van Broeckhuysen heer van De Lathmer. Boven de stelling bevindt zich een in Lodewijk XIV-stijl uitgevoerd alliantiewapen (Van Broeckhuysen-Van Lynden). De molen is in 1766 na brand hersteld en is gerestaureerd in 1975 en in 1991.
Groot Noordijk (H.W. Iordensweg 108), gelegen ten westen van Wilp, is een landhuis met empire-details, gebouwd in 1807 voor H.W. van Marle. Het huis kreeg in 1890 een veranda en werd in 1923 verdubbeld door toevoeging van een tweede beuk.
Klein Noordijk (H.W. Iordensweg 91), gelegen ten westen van Wilp, is een blokvormig gepleisterd neoclassicistisch landhuis, gebouwd in 1856 voor Mw. Van Marle-Van der Wijck. Uit dezelfde tijd dateren het koetshuis annex paardenstal, de tuinmanswoning en de fazanterie. De gebouwen zijn in 1989-'92 gerestaureerd.
Posterenk bij Wilp, Wilpermolen
Auteursrechtelijk beschermd
