Monumenten in Nederland. Gelderland

Valburg

Dorp, ontstaan in de vroege middeleeuwen op de overgang van een stroomrug en een rivierduin. De opgehoogde rivierduin wordt begrensd door de Broekstraat

[p. 308]

en de Mellardsestraat; aan de oostzijde kwam een esdorp tot ontwikkeling.

De Herv. kerk (Kerkplein 6), oorspronkelijk gewijd aan St. Christoffel, is een eenbeukige kerk met een door kapellen geflankeerd, driezijdig gesloten koor en een toren van drie geledingen met ingesnoerde spits. De 13de-eeuwse toren en het 14de-eeuwse schip zijn in tufsteen en baksteen opgetrokken. Het koor en de zuidkapel (nu consistorie) dateren uit het derde kwart van de 15de eeuw. De noordkapel kwam tot stand in het tweede kwart van de 16de eeuw. Het koor werd toen verhoogd. De kerk is in 1968-'71 gerestaureerd onder leiding van H. Korswagen en later van D. Wijma. Het interieur wordt gedekt door netgewelven (koor en zuidkapel) en een gereconstrueerde balkenzoldering (schip). De kerk bevat fragmenten van muurschilderingen (14de-16de eeuw), waarop onder meer afbeeldingen van de Kruisiging, de apostelen en enkele heiligen.

De R.K. kerk St. Jacobus de Meerdere (Kerkstraat 18) is een driebeukige pseudobasilicale kerk met driezijdig gesloten koor en een ingebouwde toren van drie geledingen met ingesnoerde spits. Deze neogotische kerk verrees in 1887-'88 naar ontwerp van A. Tepe. Het interieur wordt gedekt door gepolychromeerde kruisribgewelven.

De voorm. openbare lagere school met onderwijzerswoning (Tielsestraat 51) dateert uit circa 1910 en heeft twee lokalen en aan de voorzijde de woning.

De Mellard (Mellardsestraat 4). Dit van oorsprong mogelijk 17de-eeuwse blokvormige landhuis kreeg in de 18de eeuw het huidige aanzien met twee haakse vleugels en een dakruiter.

Boerderijen. Uit de 17de eeuw stamt de gepleisterde hallenhuisboerderij Eikelakker (Tielsestraat 2). De meeste (tabaks)boerderijen in en bij het dorp zijn al dan niet gepleisterde hallenhuisboerderijen met een dwars voorhuis, zoals De Kleine Mellaard (Broekstraat 18), met de jaartalankers ‘1690’, Reethstraat 17-19 (circa 1720), met vroeg-19de-eeuwse bijschuur, Kerkstraat 32 (circa 1850), Broekstraat 9 (circa 1860) en Broekstraat 2 (circa 1870), met een middenhuis aan de rechterzijde.

De windmolen ‘Nieuw Leven’ (Molenstraat 5a) is een gesloten standerdmolen uit 1750, waarin oudere onderdelen zijn gebruikt. Deze korenmolen heeft een achtkantige stenen onderbouw en een houten kast.