Monumenten in Nederland. Gelderland

Staverden
(gemeente Ermelo)

Gehucht ontstaan in de middeleeuwen bij het kasteel ‘Hof te Staverden’. De nederzetting kreeg in 1299 stadsrechten, maar een stedelijke ontwikkeling heeft

[p. 292]

zich niet doorgezet. Staverden bestaat voornamelijk uit een landgoed met 19de- en 20ste-eeuwse bebouwing.

Huis Staverden (Staverdenseweg 283) is een gepleisterd blokvormig landhuis met twee paviljoentorens. Het huidige landhuis ontstond omstreeks 1853 met gebruikmaking van delen van een 17de eeuwse voorganger en werd in 1905 in opdracht van F.B. 's Jacob ingrijpend verbouwd naar een ontwerp met jugendstil-elementen van L.A. van Essen en J. van Zeggeren. Bij die verbouwing zijn de torens verhoogd. Aan het voorplein staat een fors dienstgebouw uit 1853, opgetrokken op de funderingen van een 17de-eeuwse voorganger.

Het huis vormt de kern van een landgoed aan de Staverdensebeek, met een 17de-eeuws geometrisch lanenstelsel. Deze aanleg is omstreeks 1790 verlandschappelijkt, vermoedelijk naar plannen van J.G. Michael, waarbij in de beek een folly is gemaakt in vorm van een eiland met grafmonument voor gravin Leonora (circa 1800). Het deel bij het huis is naar ontwerp van P.H. Wattez in 1907 gereorganiseerd in Gemengde Stijl. In de tuin staan een oranjerie (circa 1905), een tuinmanswoning (circa 1910) en verschillende tuinornamenten. De rond 1905 aangelegde ijskelder heeft men rond 1940 omgebouwd tot schuilkelder.

De Herv. kerk (Staverdenseweg 299) is een eenvoudige zaalkerk met een lage, ongelede toren met boogfries en opbouw met lantaarn, gebouwd in 1875 in neogotische stijl. De consistorie is in 1931 aangebouwd naar plannen van J.A. Brinkman en L.C. van der Vlugt.

Woonhuizen. Het houten chalet De witte Pauwen (Allee 10) is opgetrokken in 1915 naar plannen van J. van der Goot en C.J. Kruisweg. De kleine villa Blokkenhuis (Staverdenseweg 266) uit 1930 is gebouwd in de stijl van het functionalisme naar ontwerp van J.A. Brinkman en L.C. Van der Vlugt.

Boerderijen. De in 1848 gebouwde boerderij Meerhoeve (Uddelermeerweg 242) heeft een gepleisterd eclectisch woongedeelte met verhoogde middenpartij. Kerkzicht (Garderenseweg 15) is een hallenhuisboerderij uit 1867, die na een brand in 1882 is hersteld. De in 1914 als modelboerderij gebouwde Fredrik Bernard Hoeve (Allee 40) bestaat uit een vrijstaand eenlaags woonhuis, een koestal met voederberging en mestvaalt, een voorm. potstal en een paardenstal met doorrit.

De watermolen op de Staverdense beek (Staverdenseweg 283) is een 19de-eeuwse bovenslagmolen. De later als boerderij ingerichte korenwatermolen is in 1989 hersteld.

Leuvenum. In dit buurtschap ten noorden van Staverden staan enkele interessante landhuizen. Het gepleisterde eenlaags landhuis De Ullerberg (C.J. Sandbergweg 101-103), met twee naar voren stekende zijvleugels, is in 1911-'13 gebouwd in opdracht van P. Peereboom naar een ontwerp van L.A. van Essen met rationalistische elementen. Bij het huis staat een boswachterswoning uit 1913 van dezelfde architect. Het geheel ligt in een landschappelijke aanleg. Huis Leuvenum (C.J. Sandbergweg 60) is een blokvormig landhuis met torenvormige ingangspartij in ‘Um 1800’-stijl geïnspireerd op het landhuis Groot Essenburg in Hierden. Het huis verrees in 1921 voor C.J. Sandberg naar ontwerp van J. Koning. Het wordt omgeven door een landschappelijke aanleg. Het uit circa 1920 daterende landhuis De Rode Koper (Leuvenumseweg 12) vertoont rationalistische elementen. Het heeft momenteel een horecafunctie.