Spijk
(gemeente Lingewaal)
Dorp, ontstaan in de vroege middeleeuwen op een oeverwal van de Linge. In de loop van de tijd kwam een langgerekt dijkdorp tot ontwikkeling. Na de Tweede Wereldoorlog is bij de kerk enige kernvorming ontstaan.
De Herv. kerk (Zuiderlingedijk 185) is een driebeukige pseodobasilicale kerk met driezijdig gesloten koor en een toren van drie geledingen met ingesnoerde naaldspits. De toren verrees rond 1250 en werd rond 1500 met een geleding verhoogd. In de toren staat een buiten gebruik gestelde 18de-eeuwse klok opgesteld. Het huidige koor en schip kwamen respectievelijk begin 14de eeuw en circa 1500 tot stand. De zijbeuktraveeën hebben, waarschijnlijk vroeg-17de-eeuwse, dwarskappen. De consistorie bij de toren heeft men in 1838 herbouwd. De kerk is in 1965-'69 gerestaureerd onder leiding van R. Visser. Het interieur wordt gedekt door houten tongewelven. De koorsluiting heeft een 14de-eeuwse schildering met een wapen en knielende figuren. In het koor liggen enkele 17de en 18de eeuwse zerken.
Boerderijen. De dorpsbebouwing bestaat voornamelijk uit dijkhuizen en, haaks op de dijk, gelegen hallenhuisboerderijen met voergang en dwars voorhuis. Het voorhuis van Zuiderlingedijk 89 bezit een 17de-eeuwse kern, maar kreeg de huidige vorm in 1760; de voorgevel is versierd met een tekstband met dit jaartal. Het achterhuis dateert uit circa 1865. Mogelijk 18de-eeuwse voorbeelden zijn Zuiderlingedijk 79, met deels dicht gezet dakoverstek aan de achterzijde, Zuiderlingedijk 131 (eind 18de eeuw), met achter het voorhuis een uitgebouwd vertrek (circa 1850), Zuiderlingedijk 141, met houten zijwanden bij het voorhuis en een gepolychromeerde steen met afbeelding die verwijst naar de verovering in 1408 door Willem van Arkel van de Gorinchemse Robbrechtstoren. Zuiderlingedijk 135 is hallenhuisboerderij met gepleisterde voorgevel en deels dicht gezet overstek, die blijkens een opschrift uit 1778 dateert. Het evenwijdig aan de dijk gelegen dijkhuis Zuiderlingedijk 51 heeft een 17de-eeuwse oorsprong en is in de 19de eeuw uitgebreid; de rechter geveldeel is uitgevoerd met gepotdekselde houten delen.
Sluizen. De dubbele duikersluis Zuiderlingedijk 233 dateert uit de tweede helft van de 19de eeuw en ligt bij het uit 1913 daterende voorm. stoomgemaal. De uitwaterings- en inwateringssluis heeft een gietijzeren hijsmechanisme voor de schuiven. Een soortgelijke, maar enkele duikersluis ligt bij Nieuwe Zuiderlingedijk 2a.
Auteursrechtelijk beschermd