Nunspeet
Esdorp, ontstaan aan de noordwestrand van de Veluwse zandgronden. Een grote brand verwoestte in 1855 de omgeving
Nunspeet, Herv. kerk
van de Dorpsstraat. Het dorp kreeg een station aan de lijn Amersfoort-Zwolle. In de 20ste eeuw is Nunspeet sterk naar het zuidwesten en noordoosten uitgebreid.
De Herv. kerk (Dorpsstraat 12) is een kerk met recht gesloten koor en een toren van vier geledingen, waarvan de achtkantige bovenste geleding wordt bekroond door een houten lantaarn met ingesnoerde spits. De waarschijnlijk vroeg-16de-eeuwse toren vertoont romaniserende vormen, zoals spaarvelden. In de in 1858 herstelde toren hangt een door Henricus Meurs gegoten klok (1631). Het middeleeuwse schip, dat bij de brand van 1855 werd verwoest, werd in 1857-'58 in eclectische stijl herbouwd naar ontwerp van W. de Waal en C.C. Jurling. De kerk bevat een orgel uit 1872.
Overige kerken. De Geref. kerk (Driestweg ong.) is een zaalkerk in neogotische stijl, gebouwd in 1900 naar plannen van C.C. Jurling. Uit 1937 dateert de Herv. kerk Gruppendelerweg 5 met T-vormige plattegrond.
Het voorm. kindertehuis ‘De Heuvels’ (Gerard Vethlaan 14) bestaat uit twee enigszins schuin op elkaar aansluitende vleugels met een eenlaags zijvleugel. Het tehuis is gebouwd in 1928-'32 in de trant van Frank Lloyd Wright en is mogelijk ontworpen door C. Brandes.
De voorm. openbare lagere school (Laan 28-30) is een eenlaags zesklassig schoolgebouw uit circa 1900 met aangebouwde onderwijzerswoning.
Het voorm. postkantoor (Laan 21-23) kwam in 1905-'06 tot stand in simpele, op de neogotiek geënte vormen, naar plannen van rijksbouwmeester C.H. Peters.
Het voorm. raadhuis (Laan 27) is een gepleisterd eenlaagspand met verhoogd middenrisaliet en een portiek met gekoppelde zuilen. Het werd gebouwd in 1908 naar plannen van D. Kok.
Buitenplaats ‘Grote Bunte’ (Elburgerweg 12) heeft een landschappelijke aanleg. De kern wordt gevormd door een omstreeks 1880 voor E.J. Vitringa gebouwd eclectisch herenhuis. Het terzijde gelegen gepleisterde koetshuis is uit dezelfde tijd.
Woonhuizen. In het dorp staan verscheidene herenhuizen en villa's, waarvan diverse als zomerhuis zijn ontstaan. Tot de oudste behoort de blokvormige neoclassicistische villa De Laan 9 uit circa 1875, die mogelijk als pastorie is gebouwd. De villa F.A. Molijnstraat 88 dateert uit circa 1900. De gepleisterde villa Jagershof (Spoorlaan 16) uit 1902-'03 vertoont jugendstil-invloeden. Het naastgelegen en vergelijkbare huis Spoorlaan 16A dateert uit dezelfde tijd. F.A. Molijnlaan 59 werd in 1904 gebouwd als twee gekoppelde zomerhuizen in Engelse cottage-stijl. Het monumentale woonhuis Sonnevanck (F.A. Molijnlaan 145) verrees rond 1905. Uit circa 1910 dateert Vale Ouwe, een deels wit gepleisterde villa met erkers, uitgevoerd in chalet-stijl. De Boschhoek (F.A. Molijnlaan 77) is een als zomerverblijf gebouwde villa op T-vormige plattegrond met zeer steil zadeldak. De villa ontstond in 1915-'20 voor de Haagse familie Oudemans naar ontwerp van J. van Biesen; het interieur stamt uit de bouwtijd. Andere interessante voorbeelden zijn: F.A. Molijnlaan 109 (circa 1910) en Landscrona (F.A. Molijnlaan 140; circa 1915).
De boerderij Marktstraat 17-19 is een uit 1863 stammende hallenhuisboerderij met dwars voorhuis, die tegenwoordig dienst doet als streekmuseum.
Het station (Stationslaan 1) is in 1906-'07 gebouwd voor de Nederlandsche Centraal-Spoorwegmaatschappij. Het is een eilandstation met ver overstekend zadeldak.
Het fabriekscomplex Nestlé (Laan 94) is ontstaan uit een rond 1920 door F.A. Molijn jr. gestichte zuivelfabriek, die in de loop van de tijd steeds is vernieuwd. Eén van de fabriekshallen dateert uit 1954 en is een goed voorbeeld van functionalistische fabrieksarchitectuur met classicistische kenmerken.
Auteursrechtelijk beschermd
