Monumenten in Nederland. Gelderland

Neerijnen
(gemeente Neerijnen)

Dorp, ontstaan in de vroege middeleeuwen op een stroomrug. Aan de noordzijde werd in de 14de eeuw het kasteel Neerijnen gesticht. In de loop van de tijd kwam haaks op de Waaldijk een gestrekt esdorp tot ontwikkeling, waarvan de structuur aan de dijkzijde niet meer compleet is.

De Herv. kerk (Van Pallandtweg 12) is een gepleisterde eenbeukige kruiskerk met recht gesloten koor, aangebouwde consistorie en een ingebouwde toren van twee geledingen met omgang en een klokkenverdieping met spits met frontalen. De kerk verrees in 1865 in de vormen van de Willem II-gotiek. Het interieur wordt gedekt door gestucte houten kruisribgewelven en een gestuct waaiergewelf

[p. 235]

Neerijnen, Herv. kerk (1982)

(viering). De inventaris dateert uit 1868, waaronder een preekstoel in neo-Lodewijk XV-vormen en een door K.M. van Puffelen gebouwd orgel (gerestaureerd in 1982).

Kasteel Neerijnen (Van Pallandtweg 11) is een omgracht rechthoekig gebouw met schilddaken. Het oorspronkelijke kasteel, ook wel Clingelenburg genoemd, werd rond 1350 gesticht door Gijsbert de Cock. Nadat het in 1574 door troepen van Lodewijk van Nassau zwaar was beschadigd kwam begin 18de eeuw een nieuw huis tot stand. Het smalle middenrisaliet heeft een ingangsomlijsting in Lodewijk XV-vormen, met daarboven de wapens van Tjaard van Aylva en Margaretha van Gendt en een opschrift uit 1769 in Lodewijk XV-omlijsting betreffende jhr. Hobbe baron van Aylva. Het huis kreeg in 1791 de huidige vorm. Sinds 1980 is het kasteel als gemeentehuis in gebruik.

Bij het voorplein staat een langgerekt koetshuis. Vóór het huis strekt zich de in opzet 17de-eeuwse formele parkaanleg uit, waarin De Dreef de zichtas en oprijlaan naar de dijk vormt. In 1922-'23 is een deel van dit park gewijzigd in late Engelse landschapsstijl, naar ontwerp van L.A. Springer.

De voorm. openbare lagere school met onderwijzerswoning (Van Pallandtweg 13-14) bestaat uit een woongedeelte uit circa 1710 en haaks daarop de school uit 1848, die in 1905 is uitgebreid.

Boerderijen. De gepleisterde krukhuisboerderij Van Pallandtweg 6, met dakoverstek aan de achterzijde, dateert uit de 18de eeuw. Mogelijk ook uit die tijd is de kleine gepleisterde dijkboerderij Waalbandijk 15-16. De 18de-eeuwse hallenhuisboerderij Voorstraat 1-2 heeft een dakoverstek aan de achterzijde en een dwars voorhuis met opkamer en zadeldak tussen topgevels. De vergelijkbare boerderij Kweldam (Van Pallandtweg 16) bezit een tweebeukig dwars voorhuis met zadeldaken tussen topgevels. De voorste beuk van het voorhuis is rond 1850 toegevoegd aan deze uit circa 1800 daterende boerderij. De krukhuisboerderij Voorstraat 7 is voorzien van de jaartalankers ‘1814’ en heeft aan de achterzijde een gedeeltelijk dicht gezet dakoverstek.