Monumenten in Nederland. Gelderland

Lobith
(gemeente Rijnwaarden)

Dorp, gelegen op een boogvormige oeverwal van de Rijn, die tot 1711 direct langs het dorp liep. Tot 1816 maakte

Lobith, Herv. kerk

Lobith deel uit van de Kleefse enclaves in Gelderland. In de 19de eeuw verplaatsten de handelsactiviteiten zich naar het nabij gelegen Tolkamer.

De Herv. kerk (Markt 13) is een zaalkerk met driezijdige sluiting en een dakruiter, gebouwd in 1660 door Jan Kerstins (stadsmetselaar te Huissen) ter plaatse van een in 1648 verwoeste kapel. Het bouwjaar staat op het classicistische zandstenen toegangspoortje. Bij herstel van de kerk in 1778 is mogelijk de dakruiter vernieuwd. Daarin hangen twee door Pieter van Trier gegoten klokken (1661). Tot de kerkinventaris uit de bouwtijd behoren de preekstoel, het doophek en de avondmaalstafel. Het rond 1790 door H.H. Hess vervaardigde kabinetorgel is in 1848 aangekocht.

De R.K. O.L. Vrouwe Onbevlekt Ontvangen (Markt 4) is een driebeukige kruisbasiliek met recht gesloten koor en een toren van drie geledingen met zadeldak. De neogotische kerk werd in 1886-'87 gebouwd naar ontwerp van A. Tepe ter plaatse van een uit 1786 stammende voorganger. Het neogotische koor heeft men in 1939-'40 vervangen door een transept met hoger en breder koor in traditionalistische vormen, naar plannen van B.J. Koldewey. Het zadeldak van de toren is eveneens uit die tijd. De pastorie (Dorpsdijk 51) werd in 1890 gebouwd in rijke neogotische vormgeving naar plannen van J. Etmans.

Het voorm. klooster en R.K. meisjesschool (Dorpsdijk 33-35) is opgericht ter plaatse van de eerste katholieke pastorie uit 1795 en uitgebreid in 1865. Het kloostergedeelte is in 1913 verbouwd. De huidige school dateert uit 1891 - toen het klooster was overgegaan

[p. 222]

Lobith, Schipperspoort

naar de Congregatie van de O.L. Vrouwe te Amersfoort - en is in 1921 uitgebreid.

Het voorm. raadhuis (Komstraat 5) is een neoclassicistisch gebouw met bordes, fronton en klokkentorentje, gebouwd in 1884 naar ontwerp van G.H. Publiekhuijsen. Als raadhuis heeft het dienst gedaan tot 1925.

Het schuttersgebouw ‘Eendracht maakt macht’ (Dorpsdijk 16) is in 1923 in sober expressionistische vormen gebouwd.

Woonhuizen. Van het huis Dorpsdijk 36 gaat de kern mogelijk terug tot de 17de eeuw en van Dorpsdijk 33 mogelijk tot de 18de eeuw. Dorpsdijk 17 werd in 1862 gebouwd als dokterswoning. Uit ongeveer dezelfde tijd stamt het neoclassicistische herenhuis Transeedijk 24-48, dat van 1925 tot 1981 dienst deed als raadhuis. Eclectisch van vorm is het uit circa 1890 stammende herenhuis Transeedijk 62. Het woonhuis Dorpsdijk 22 uit circa 1915 vertoont sobere jugendstil-elementen.

De schipperspoort (bij Dorpsdijk 36) is een eenvoudige gemetselde poortboog die toegang gaf tot de vroegere Rijnkade. De oorsprong van de poort ligt in de 16de eeuw.

De windmolen ‘Tolhuys Coornmolen’ (Boterdijk 14) is een ronde beltmolen voorzien van een met riet gedekte houten kap. De korenmolen werd in 1888 gebouwd, brandde in 1930 af en is in 1995-'96 herbouwd.

Spijk. Dit dorp ten zuidoosten van Lobith kwam pas na 1900 tot ontwikkeling. De R.K. St.-Gerardus Majellakerk (Kerkstraat 32) is een neoromaanse kruisbasiliek met twee terzijde staande torens, gebouwd in 1913-'14 naar plannen van H. Kroes. De pastorie (Kerkstraat 30) stamt uit dezelfde tijd. De steenfabriek (Spijksedijk 27), gesticht in 1862 en sinds 1888 in bezit van de familie Terwindt, heeft een uit 1935 stammende vlamoven. De kern daarvan wordt gevormd door een ringoven uit 1921-'22. De hijskraan (bij Spijksedijk 31) met vaste arm en rijdend op een kraanbaan werd rond 1930 gebouwd en werd gebruikt voor het lossen van kolen.