Monumenten in Nederland. Gelderland

Lienden
(gemeente Buren)

Dorp, ontstaan in de vroege middeleeuwen op een stroomrug van de Oude Rijn en voor het eerst vermeld in 968. De Oude Rijn was rond 1200 niet meer bevaarbaar en de Neder-Rijn begon omstreeks die tijd de huidige loop te volgen. Lienden ontwikkelde zich tot een

[p. 221]

esdorp met enkele bebouwde uitvalswegen. Na de Tweede Wereldoorlog is het dorp rondom uitgegroeid.

De Herv. kerk (Papestraat 1), oorspronkelijk gewijd aan Maria, is een gepleisterde pseudobasilicale kerk met driezijdig gesloten koor en een ongepleisterde toren van drie geledingen met traptoren en ingesnoerde spits. Het koor met aangebouwde sacristie kwam rond 1400 tot stand. Het laat-gotische schip is in de eerste helft van de 15de eeuw opgetrokken, waarna rond 1450 de toren verrees. De onderste geleding van deze rijk uitgevoerde, forse bakstenen toren is bekleed met tufsteen. In de toren hangt een door Peter en Johan van Trier gegoten klok (1643). De kerk is in 1978-'83 gerestaureerd onder leiding van D. Wijma. Het interieur wordt gedekt door stergewelven (schip), netgewelven (zijbeuken en koor) en kruisribgewelven (sacristie). De ribben van de waarschijnlijk rond 1500 aangebrachte gewelven rusten op bladwerkkapitelen en figurale kraagstenen. In het koor bevinden zich fragmenten van 15de-eeuwse muurschilderingen. Tot de inventaris behoren een preekstoel (eerste helft 17de eeuw), twee herenbanken (17de eeuw) en een door C.F.A. Naber gebouwd orgel (1842; gewijzigd in 1850 en 1871).

De voorm. pastorie 't Witte Huis (Dorpsstraat 23) is een van oorsprong mogelijk 16de-eeuwse boerderij, in de 19de eeuw voorzien van een bepleistering en ingangsomlijsting. Op het erf staan een schuur en een schuurberg.

Windmolen ‘De Zwaan’ (Molenstraat 5) is een op een belt gebouwde ronde bakstenen torenmolen van drie geledingen voorzien van een met dakleer gedekte houten kap. Deze korenmolen - een binnenkruier - is in 1644 gebouwd ter vervanging van een omgevallen standerdmolen. Op een bord boven de toegang staan: een geschilderde zwaan, de naam van de molen en het bouwjaar. De molen is in 1962 en 1973 gerestaureerd.

Boerderijen. De gepleisterde hallenhuisboerderij 't Beuler Boerderijtje (Baron van Brakellweg 4) dateert uit circa 1800. Van de hallenhuisboerderij 't Hooge Huys (Vogelenzangseweg 28) uit circa 1860 is alleen het dwarse, deels onderkelderde, voorhuis met rieten wolfdak en geschulpte dakrand nog aanwezig. Bij de boerderij Dorpsstraat 15 dateert de schuur uit 1856 en het woongedeelte met tot topgevel opgetrokken middenrisaliet uit circa 1905. In het buurtschap Aalst, gelegen ten zuidoosten van Lienden, staan enkele oude hallenhuisboerderijen met dwars voorhuis. Van de gepleisterde boerderij Burg. Houtkoperweg 11 draagt het voorhuis de jaartalankers ‘1662’, het achterhuis en de naastgelegen schuur de ankers ‘1766’ en ‘1866’. Het voorhuis heeft een zadeldak tussen topgevels. Dat is ook het geval bij de boerderij Burg. Houtkoperweg 23 uit 1776. Het voorhuis van Burg. Houtkoperweg 18 heeft een rieten schilddak en de jaartalankers ‘1805’.

De poldermolen ‘De Marsch’ (Marsdijk 2-4), gelegen ten noorden van Lienden, is een grondzeiler met ijzeren scheprad. De ronde stenen molen voorzien van een met riet gedekte houten kap is gebouwd in 1885 ter vervanging van een afgebrande voorganger. Naast de molen staat de molenaarswoning. De molen is in 1956 en 1972 gerestaureerd.

De (Herv.) St.-Lambertuskerk van Ommeren (Kerkstraat 1), gelegen ten westen van Lienden, is een kerk met een tweebeukig schip, een hoger, driezijdig gesloten koor en een toren van drie geledingen met ingesnoerde naaldspits. Het romaanse, tufstenen schip dateert uit de 12de eeuw en is eind 13de eeuw in baksteen verhoogd en met een noordbeuk uitgebreid. Het gotische koor stamt uit de 15de eeuw. De toren verrees in 1843 ter vervanging van een vervallen voorganger. Het in 1894 aangebrachte bepleistering van het schip is bij de restauratie in 1967-'68 verwijderd. Inwendig zijn de twee beuken van het schip sinds 1908 van elkaar gescheiden. Het schip wordt gedekt door een segmentboogvormig tongewelf, het koor door een kruisribgewelf. Tot de inventaris behoren een grafzerk uit 1558 en een preekstoel uit 1698 met 19de-eeuwse trap en voet.