Monumenten in Nederland. Gelderland

Heteren

Dorp, ontstaan in de vroege middeleeuwen op een stroomrug. Een lintvormige bebouwing ontwikkelde zich langs de dijk bij de Neder-Rijn en verder aan de tegenwoordige O.L. Vrouwestraat-Dorpsstraat, de Achterstraat en de Flessestraat. Na de Tweede Wereldoorlog is het dorp aan weerszijden van de Flessestraat verder uitgegroeid.

De Herv. kerk (Kastanjelaan 14) is een uit 1837-'38 daterende zaalkerk in neoclassicistische vormen. Naast het kerkhof staat een vroeg-14de-eeuwse toren van twee geledingen met geknikt tentdak. De toren is een restant van de in de 19de eeuw gesloopte middeleeuwse St.-Wilibrorduskerk en is in 1960-'62 gerestaureerd onder leiding van Y. Kok. In de toren hangt een door Peter van Trier gegoten klok (1660).

De R.K. kerk O.L.V. Onbevlekt Ontvangen (Kerkplein 2) is een zaalkerk met recht gesloten koor en een ongelede toren met naaldspits. De kerk verrees in 1930 naar ontwerp van H.C.M. van Beers ter vervanging van een voorganger uit 1854-'56. De kerk bevat een Verschueren-orgel uit 1936. De pastorie (Kerkplein 1) is in 1890

[p. 201]

Heteren, Raadhuis

gebouwd naar ontwerp van R. de Vries.

Het voorm. raadhuis annex school en onderwijzerswoning (Kastanjelaan 4) kwam in 1875-'76 tot stand naar ontwerp van architect Rietbergen. Het statige, blokvormige pand vertoont eclectische en neoclassicistische elementen.

Woonhuizen. Het gepleisterde huis De Haantjes (Dorpsstraat 29) is een tweebeukig dwars pand met omlijste ingang en een middenrisaliet met topgevel. Op een gevelsteen staat ‘IVH 1778’. Uit circa 1860 dateert het blokvormige eclectische herenhuis O.L. Vrouwestraat 39. De rond 1910 gebouwde villa Dorpsstraat 51 heeft een serre en een gepleisterde verdieping. Het L-vormige huis Dorpsstraat 3 uit circa 1930 is voorzien van een ronde hoektoren en is uitgevoerd in traditionalistische stijl.

Boerderijen. De gepleisterde tweebeukige boerenwoning Sprokkelenburg (Kastanjelaan 23) stamt volgens de jaartalankers uit 1777. Uit circa 1860 dateert Dorpsstraat 5, een hallenhuisboerderij met dwars voorhuis en een bakhuis. Drielse Rijndijk 23 is een voorm. boerderij met statig blokvormig voorhuis uit circa 1880. Iets jonger is de deels gepleisterde hallenhuisboerderij Boterhoeksestraat 5.

De steenfabriek Randwijk (Renkumse Veerweg 3-5), ten noord-westen van Heteren, is in 1836-'37 opgericht door de familie Roes. Het huidige complex bevat een ringoven met schoorsteen uit 1926, die in 1977 is verbouwd tot zigzagvlamoven. Het fabrieksgebouw en de drie droogschuren dateren uit circa 1935.

Randwijk. Dit dorp ten westen van Heteren is ontstaan in de vroege middeleeuwen op een stroomrug. De Herv. kerk (Kerkstraat 1) is een pseudobasilicale kerk met driezijdig gesloten koor en een uitgebouwd westportaal met dakruiter. Het koor dateert uit de tweede helft van de 15de eeuw. Schip en toren - beide eveneens 15de-eeuws - werden in de Tweede Wereldoorlog verwoest. Het in 1953 voltooide huidige schip is door W.J.G. van Mourik in gotische vormen ontworpen. Aardige hallenhuisboerderijen zijn Bredeweg 69, met dwars voorhuis en ankers ‘S S G F 1807’, Bredeweg 35 (begin 19de eeuw) en Kerkstraat 15 (circa 1890).