Heerde
Esdorp, ontstaan in de hoge middeleeuwen. De bebouwing langs de Eperweg, de Dorpsstraat en de Bonenburgerlaan verdichtte zich geleidelijk en bleef tot 1850 voornamelijk agrarisch van karakter. Heerde kreeg in 1886 een station aan de spoorlijn Apeldoorn-Hattem. Vanaf 1875 kwam langs de Eperweg, de Hoofdstraat en later langs de Zwolseweg enige villabebouwing tot stand. Het dorp is na de Tweede Wereldoorlog in westelijke, zuidelijke en noordelijke richting uitgebreid.
De Herv. kerk (Dorpsstraat 31), oorspronkelijk gewijd aan St. Johannes de Evangelist, is een eenbeukige kruiskerk met driezijdig gesloten koor en een toren van vier geledingen met balustrade en ingesnoerde spits. Het met tufsteen beklede koor is waarschijnlijk in de eerste helft van de 15de eeuw gebouwd. Ook de onderbouw van de laat-middeleeuwse toren is met tufsteen bekleed. De detaillering met gestucte boognissen en friezen in neoromaanse stijl is in 1869 aangebracht; de neogotische balustrade en de naaldspits dateren uit 1907. Ter vervanging van het al in 1841 vernieuwde schip verrees in 1923 het huidige kruisvormige schip. H.A. Pothoven ontwierp dit in gele baksteen uitgevoerde gedeelte in expressionistische vormen.
Het interieur van het koor wordt gedekt door kruisribgewelven. Schip en transept hebben een open houten kapconstructie en worden verlicht door paraboolvormige glas-in-loodvensters. De kerk bevat een door J.H. Holtgräve gebouwd orgel met neobarokke kast (1843-'45, uitgebreid in 1964).
Geref. kerken. De Geref. kerk Bonenburgerlaan 66-68 is een uit circa 1840 daterende, eenvoudige zaalkerk met pastorie onder één dak. De kerk bevat een orgel uit circa 1845, mogelijk gebouwd door J.H. Holtgräve. De Geref. kerk Kanaalstraat 16 is een monumentale zaalkerk met dubbeltorenfront, gebouwd rond 1910 in rationalistische vormen.
Raadhuizen. Het voorm. raadhuis
Dorpsstraat 44 is een gepleisterd dwars eenlaagspand met portico en dakruiter, gebouwd in 1884 naar plannen van C.W.A. de Groot in neoclassicistische
Heerde, Geref. kerk
vormen. Het huidige raadhuis
Marktstraat 1 ontstond door een ingrijpende verbouwing van de ‘Villa Nova’ in 1928. Naar plannen van W.A. Lensvelt voorzag men het blokvormige pand van een beklamping met rode baksteen, een zandstenen ingangspartij in neo-Lodewijk XIV-stijl en een achtkantige dakruiter. In 1977-'84 werd het fors uitgebreid.
Villa's. In het dorp staan verschillende villa's uit de tweede helft van de 19de en het begin van de 20ste eeuw. A.J. van Meurs liet in 1867 de villa Welgelegen (Stationsstraat 2) optrekken in eclectische vormen. Eveneens eclectisch van vorm is Villa Jacoba (Dorpsstraat 55) uit circa 1875. De aangebouwde eenlaags dienstvleugel en het vrijstaande, gepleisterde koetshuis zijn uit dezelfde tijd. Andere eclectische villa's uit die tijd zijn Kerkdijk 17 en Borchgrave (Kerkdijk 2). In neorenaissance-stijl uitgevoerd zijn de villa's Dorpsstraat 48, Eperweg 15 en Beukenhage (Eperweg 11), alle uit het laatste kwart van de 19de eeuw. De monumentale Villa Zwanestein (Bonenburgerlaan 90) verrees rond 1900 in neorenaissance-stijl met chalet-elementen. Dergelijke elementen zijn eveneens zichtbaar bij de rond 1900 gebouwde villa's De Spikke (Stationsweg 21), Tjibodes (Eperweg 13) en Huize Witkam (Eperweg 23). In chaletstijl uitgevoerd is ook de in 1904 gebouwde lage zijvleugel van Kamperweg 23, een verder midden-19de-eeuws pand met neoclassicistische elementen.
Vosbergen (Vosbergerweg 38). Deze voorm. havezate heeft als kern een omgracht, tweebeukig edelmanshuis met zadeldaken en trapgevels. Het smalle, onderkelderde oostelijke deel van de noordbeuk is laat-middeleeuws. Het tweebeukige huis kwam in de late 16de en vroege 17de eeuw in drie bouwfasen tot stand. Het, blijkens de jaartalankers uit 1623 daterende, westelijke deel van de zuidbeuk is als laatste toegevoegd. Bij een vroeg-19de-eeuwse verbouwing bracht men de geblokte deuromlijsting aan, bekroond met siervazen. Aan de westzijde bevindt zich een van oorsprong 17de-eeuws, later gewijzigd terras met bakstenen walmuren en bestrating. Aan het voorplein staat een langgerekt tweebeukig bouwhuis uit het tweede kwart van 19de eeuw.
Het huis wordt omgeven door een geometrisch lanenstelsel, met daarbinnen een landschappelijke aanleg. Op het landgoed staan enkele waardevolle boerderijen uit de eerste helft van de 19de eeuw, waaronder de hallenhuisboerderijen Vosbergerweg 34 (circa 1820), Vosbergerweg 42 (circa 1820), Vosbergerweg 27 (1830) en Vosbergerweg 40 (1842).
De Bonenburg (Bonenburgerlaan 41). Deze voorm. havezate heeft als kern een grotendeels gepleisterd edelmanshuis met souterrain, hoge bel-etage en verhoogd middendeel. Het oudste deel is de zuidoostelijke vleugel, gebouwd in 1633 door de familie Van Bonenburg genaamd Honstein. In de 18de eeuw is het huis uitgebreid. Bij een ingrijpende verbouwing rond 1860 door de familie Van Regteren Altena kreeg het zijn huidige gedaante in eclectische vormen.
De landschappelijke aanleg rondom het huis - met op de heuvel een achtzijdige theekoepel - dateert van circa 1860. Ten noorden van het huis, aan de overzijde van de Grift, strekt zich een parkbos uit met landschappelijke elementen. Ten oosten van het huis ligt de boerderij Bonenburgerlaan 45, een uit 1830 stammende hallenhuisboerderij met dwars voorhuis.
De N.V. Ark's Beschuitfabriek (Zwolseweg 78) bestaat uit een aaneengesloten laagbouw met aan beide zijden een markante toren met zadeldak. Het rond 1925 gebouwde complex kreeg in 1932 een uitbreiding naar een ontwerp met expressionistische details van W.A. Lensvelt.
De Alg. begraafplaats (Kamperweg 3), aangelegd in het midden van de
Auteursrechtelijk beschermd