Monumenten in Nederland. Gelderland

Ewijk
(gemeente Beuningen)

Dorp, ontstaan in de middeleeuwen op een stroomrug van de Waal. De oudste, mogelijk vanaf de vroege middeleeuwen ononderbroken bewoonde gedeelten liggen in de omgeving van de middeleeuwse kerktoren en het zuidelijker gelegen

[p. 173]

gehucht Alst. Het dorpscentrum verplaatste zich later ten noordwesten van de kerk. Na de Tweede Wereldoorlog is Ewijk in westelijke richting uitgebreid.

De kerktoren (Julianastraat 5) van de in 1918 gesloopte middeleeuwse St.-Johannes de Doperkerk heeft drie geledingen en een iets ingesnoerd tentdak. De in tufsteen en baksteen opgetrokken toren stamt uit de 12de eeuw en heeft spaarvelden, boogfriezen en gekoppelde galmgaten met deelzuiltes. Het tentdak stamt uit circa 1945. Tegen de zuidgevel staat een uit 1534 daterende laat-gotische zerk van Derick van Stepraedt, eigenaar van Huis Doddendaal.

De R.K. St.-Johannes de Doperkerk (Julianastraat 9) is een driebeukige pseudobasilicale kruiskerk met een achtzijdige dakruiter en een door torentjes geflankeerde, vijfzijdig gesloten apsis. De kerk verrees in 1916-'17 naar een ontwerp met neoromaanse elementen van Jos. Margry. De geplande toren is niet uitgevoerd. Tot de inventaris behoren het orgel door N.F. Smits (1819), twee neobarokke biechtstoelen (1851) en een rijke, door J.F. Buijssen vervaardigde preekstoel (1859). De pastorie (Julianastraat 7) dateert uit 1839.

Doddendaal (Binnenweg 2) is een omgracht kasteelcomplex, waarvan de laat-14de-eeuwse ommuring met hoektorens fragmentarisch is behouden. Uit de 14de eeuw stamt ook het later gepleisterde, onderkelderde hoofdgebouw. Aan de voorzijde daarvan bevinden zich een 15de-eeuwse aanbouw en een iets later opgetrokken vierkante traptoren. Na een brand in 1590 volgde herstel in het begin van de 17de eeuw. Van deze bouwfase resteren onder meer twee Vlaamse geveltjes. De kap met dakruiter van het hoofdgebouw dateert uit circa 1825. Het kasteel is toegankelijk via een 19de-eeuwse boogbrug. Bij de toegang staan twee bouwhuizen (1858 en 1864). Het complex is in 1973-'76 gerestaureerd onder leiding van D. Wijma en heeft nu een horecabestemming.

Boerderijen. De herbergboerderij De Clef (Binnenweg 5) is een hallenhuisboerderij, waarvan het dwarse voorhuis met opkamer en kelder uit de 17de eeuw dateert. Het iets jongere achterhuis heeft 19de-eeuws muurwerk. Het gepleisterde voorhuis met kelder en opkamer van Brugstraat 5-7 draagt de jaartalankers ‘1665’; het bedrijfsgedeelte en de twee forse schuren met rieten wolfdaken dateren uit circa 1900. Een 17de-eeuwse oorsprong heeft ook de hallenhuisboerderij De Toornsehof (Vordingstraat 34), waarvan het dwarse voorhuis een opkamer en een kelder met graatgewelf heeft. De hallenhuisboerderij Regulierroth (Brugstraat 8) draagt de jaartalankers ‘1779’. Het dwarse voorhuis is uitgevoerd met een kelder, een opkamer en een zadeldak tussen topgevels. Op het erf staat een voorm. tabaksschuur. Boskamp 2 is een midden-19de-eeuwse hallenhuisboerderij met dwars voorhuis.