Monumenten in Nederland. Gelderland

Bruchem
(gemeente Zaltbommel)

Dorp, ontstaan op de stroomrug die dwars door de Bommelerwaard loopt. De nederzetting wordt al vóór 960 vermeld. Bruchem ontwikkelde zich tot een gestrekt esdorp met boerderijen langs de Dorpsstraat, de Peperstraat en de Molenstraat.

De Herv. kerk (Kerkplein 1) is een gepleisterde eenbeukige kerk met een hoger, driezijdig gesloten koor en een dakruiter. Het schip dateert mogelijk uit circa 1300. Het koor werd in de 14de eeuw toegevoegd. Aan de zuidzijde van het schip bevindt zich een 15de-eeuwse kapel. In de dakruiter hangt een door Johan en Henrick van Trier gegoten klok (1650). Het ingangsportaal aan de westzijde van de kerk is rond 1800 toegevoegd. Het kerkinterieur wordt gedekt door een vlakke houten zoldering.

Woonhuizen. Het forse wit geschilderde neoclassicistische herenhuis Groenhoven (Dorpsstraat 6) dateert uit 1842. Voor het risaliet met toscaanse pilasters bevindt zich een bordes met hardstenen trap. De uit 1904 daterende eenlaags villa Molenstraat 18 is uitgevoerd met neorenaissance-elementen. In de jaren dertig heeft de villa als hulppostkantoor gefunctioneerd.

Boerderijen. De hallenhuisboerderij Peperstraat 8 is voorzien van de ankers ‘A.V.G.B. 1791’. Het dakoverstek aan de achterzijde is dichtgezet. Op een verhoging ligt de 18de-eeuwse krukhuisboerderij Akkerstraat 1 met onderkelderd voorhuis. Peperstraat 27 is eveneens een deels onderkelderde krukhuisboerderij, die volgens de jaartalsteen uit 1839 dateert. De boerderij Peperstraat 30 dateert uit 1874 en heeft aan de voorzijde een omlijste ingang en een in- en uitgezwenkte topgevel met afsluitende kroonlijst. Peperstraat 37 is een hallenhuisboerderij met dwars voorhuis uit circa 1880, voorzien van neoclassicistische elementen, zoals gepleisterde, geblokte pilasters. Op het erf staan een vijfroedige hooiberg en een schuur. Peperstraat 34 is een hallenhuisboerderij met dwars voorhuis uit 1899 met symmetrisch ingedeeld, deels onderkelderd, dwars voorhuis met omlopende kroonlijst. Het dakoverstek aan de achterzijde van het achterhuis is dichtgezet.