Bredevoort
(gemeente Aalten)
Kleine stad, gelegen op de zuidwestrand van het Oost-Nederlands Plateau bij de ‘Brede Voorde’ over de Boven Slinge. In 1188 is hier sprake van een kasteel. Herman van Lohn en Ludolf van Steinfurt lieten het kasteel in 1238 versterken. In 1326 kwam het in Gelderse handen. Op de voorburcht ontstond een nederzetting met borgmanshuizen. Rond 1545 kreeg Bredevoort een versterking met wallen en rondelen voor de beide poorten.
Nadat de stad in 1597 in Staatse handen was gevallen, verbeterde men de omwalling in 1605-'06. Een ontploffende kruittoren vernielde in 1646 het kasteel (gelegen op 't Zand). In 1697 kwam de heerlijkheid Bredevoort in bezit van koning-stadhouder Willem III. Na opheffing van de heerlijkheid in 1795 volgde verdere sloop van het kasteel. In 1930 dempte men nog een deel van de stadsgracht. Bredevoort is beschermd stadsgezicht en ontwikkelde zich de laatste jaren tot een boekenstad.
De Herv. kerk (Markt 3), oorspronkelijk gewijd aan St. Georgius, is een tweebeukige kerk met driezijdig gesloten koor en een houten torenopbouw met ingesnoerde naaldspits. De rond 1316 gestichte eenbeukige kerk, brandde in 1577 af, waarna in 1599 herbouw volgde. In 1639 kwam de noordbeuk tot stand; binnen voorzien van een galerij. Bij de herbouw van de kerk na de ontploffing in 1646 verrees de huidige houten toren (opnieuw hersteld in 1869). Daarin hangen klokken uit 1454, 1644 (Johan van Trier) en 1731 (Wilhelm Fremy). In 1967-'68 werd bij de algehele kerkrestauratie de galerij hersteld. Tot de kerkinventaris behoren enkele 17de- en 18de-eeuwse grafzerken, een door Hendrik Valk vervaardigde rococo-preekstoel (1762) en een orgel door C.F.A. Naber (1834).
De R.K. kerk H. Hart en H. Georgius (Kerkstraat 16) is een eenbeukige neogotische kruiskerk met een slanke toren van vier geledingen met ingesnoerde naaldspits. De kerk verrees in 1875-'76 naar plannen van A. Tepe en is in 1992 gerestaureerd.
De voorm. synagoge (Vismarkt 9) heeft het uiterlijk van een woonhuis. De gevel met neorenaissance-elementen dateert uit circa 1895. De sjoel werd in 1863 gesticht en werd rond 1906 gesloten.
Huize Sint Bernardus ('t Zand 23) is een fors woonhuis uit 1764, gebouwd voor Bernardus Andreas Roelvink op het terrein van het oude kasteel. Het huidige aanzien kreeg het na een verbouwing rond 1880. In 1902 werd het uitgebreid en ingericht als sanatorium; momenteel is het een bejaardentehuis.
Woonhuizen. Het diepe huis Markt 1 is het oudste woonhuis van Bredevoort en waarschijnlijk het enige voorbeeld van een borgmanshuis. Het pand heeft een hoog wolfdak en aan de achterzijde een puntgevel uit 1613 met vlechtingen en duivengaten. Kleiner, maar van hetzelfde type zijn de huizen 't Zand 2, gedateerd 1744, en Landstraat 10 (1786). Tot de oudere huizen behoort ook een aantal hoogwandige vakwerkhuizen die vaak ook een agrarische karakter hadden (akkerburgerhuizen). Voorbeelden hiervan zijn Hozenstraat 16, een diep huis met houten voorschoten, en het dwarse huis Kerkstraat 6, beide uit de 18de eeuw. Ook in later verbouwde panden zijn vakwerkonderdelen bewaard gebleven, zoals bij: Kerkstraat 13, Markt 2 en Markt 5, de laatste met inrijpoort. Dwarse huizen met een 19de-eeuws aanzien en mogelijk een oudere kern zijn Markt 7 en Landstraat 14. Neoclassicistisch zijn het tweelaagse woon- en winkelpand Landstraat 6 (circa 1875) en Hozenstraat 20 (circa 1880). De winkelpui van Landstraat 11 en de woonhuizen Maria (Misterstraat 4) en Nieuw-Vierakker (Misterstraat 17) vertonen jugendstil-details. De uit circa 1918 stammende villa Den Vinkenburg (Misterstraat 44) heeft ‘Um 1800’-vormen.
Vestingwerken. De Grote Gracht is het enige overgebleven deel van de omwalling met daarin restanten van de twee vroeg-17de-eeuwse bastions ‘Vreesniet’ en ‘Treurniet’. Op de vestingwerken
Bredevoort, Woon- en winkelpand Markt 7
Auteursrechtelijk beschermd