Monumenten in Nederland. Gelderland

Bergharen
(gemeente Wijchen)

Dorp, ontstaan in de middeleeuwen op een zandrug met aangrenzende donken. Er kwam een lintbebouwing tot ontwikkeling. In de loop van de tijd heeft met name de bebouwing tussen de Wijksestraat en de Molenweg zich verdicht.

De Herv. kerk (Veldsestraat 16), oorspronkelijk gewijd aan O.L. Vrouw Hemelvaart, is een driebeukige pseudobasilikale kerk voorzien van een ingebouwde toren van twee geledingen met ingesnoerde spits. De toren dateert uit de 14de eeuw en bevat een deel van de westgevel van de 12de-eeuwse romaanse kerk. Het laat-gotische schip ontstond in 1475-1525. Het oorspronkelijke koor is in 1826 gesloopt. Het interieur van de in 1968-'70 gerestaureerde kerk wordt gedekt door kruisribgewelven op kraagstenen met gebeeldhouwde koppen. Tot de inventaris behoren enkele 17de-eeuwse hardstenen grafzerken en een preekstoel uit circa 1735. De voorm. pastorie (Dorpsstraat 60), een in opzet 17de-eeuws pand, is verbouwd in 1851.

De R.K. St.-Annakerk (Dorpsstraat 48) is een driebeukige neogotische kruisbasiliek met driezijdig gesloten koor en een dominante vieringtoren met hoge

[p. 115]

Bergharen, R.K. St.-Annakerk

spits en hoekspitsen; de ingangstravee wordt geflankeerd door ronde traptorens. De kerk verrees in 1893 naar ontwerp van C. Franssen. In de vieringtoren hangt een door Jean Petit gegoten klok (1741). Het interieur wordt gedekt door kruisribgewelven. Tot de inventaris behoren een gotisch doopvont (voet uit 1938), een eikenhouten beeld van St. Anna te Drieën (circa 1520; neogotische polychromie), een door de Gebr. Smits vervaardigde preekstoel (1847), een door J. Oor & Zn. vervaardigd hoogaltaar (1901) en neogotische Mariaen Jozefaltaren van M. van Bokhoven (1906). De pastorie en voorm. schuurkerk (Dorpsstraat 44-46) bestaat in zijn huidige vorm uit een voorhuis uit 1845 en een achterhuis uit 1883.

Het voorm. St-Annaklooster (Dorpsstraat 24-28) van de congregatie van zusters van de Goddelijke Voorzienigheid bestaat uit een hoofdgebouw met lagere, haakse schoolvleugels. Het complex verrees in 1909 naar ontwerp van C. Franssen.

De kapel op de Kapelberg (Molenweg 55) kwam in 1947 tot stand naar ontwerp van Van Oerle en Schrama. De zeszijdige kapel bevat een Piëta uit circa 1500 (polychromie 1927). Op het terrein staan verder een poort en kruiswegstaties naar ontwerp van Jac. Maris.

Het voorm. raadhuis (Dorpssstraat 73-75) is een L-vormig pand in neorenaissance-vormen, gebouwd in 1911-'13 naar plannen van J.H.H. Groenendaal. Boven de ingang bevindt zich een tegeltableau met het gemeentewapen.

De villa Dorpsstraat 14 is in 1915 gebouwd als burgemeesterswoning naar ontwerp van J.H. Eichelsheim in een combinatie van ‘Um 1800’-vormen en jugendstil-details.

Boerderijen. De hallenhuisboerderij met dwarsgeplaatst voorhuis De Kolberg (Aaldert 2) dateert volgens de jaartalankers uit 1716. De krukhuisboerderij Elzendweg 13 is rond 1800 gebouwd. De krukhuisboerderij Wijksestraat 25 draagt het jaartal 1798, maar heeft ook oudere delen. Op het erf staan twee schuren. De Hogehof (Veldsestraat 5) is een hallenhuisboerderij uit circa 1870 met een gepleisterd dwars voorhuis. De in zijn huidige vorm uit circa 1900 daterende krukhuisboerderij Dorpsstraat 20 heeft mogelijk een oudere kern.

Windmolen ‘De Verrekijker’ (Molenweg 53) is een beltmolen uit 1904, gebouwd door molenmaker C. Coppes ter vervanging van een afgebrande voorganger. De korenmolen heeft een ronde bakstenen romp en een met dakleer beklede kap.