Monumenten in Nederland. Gelderland

Beuningen

Dorp, ontstaan in de vroege middeleeuwen op een stroomrug van de Waal. De oorspronkelijke dorpskernen - nabij kasteel De Blankenburgh en nabij het zuidelijker gelegen Liende - zijn aan elkaar gegroeid. Na de Tweede Wereldoorlog is het dorp uitgebreid in westelijke en zuidwestelijke richting.

De Herv. kerk (Molenstraat 3) is een uit 1821 daterende eenvoudige zaalkerk met dakruiter en aangebouwde pastorie. Tot de inventaris behoren een preekstoel uit de bouwtijd en een door de gebroeders Gradussen gebouwd orgel met neogotische kast.

De R.K. St.-Corneliuskerk (Dorpssingel 1) is een driebeukige basiliek met driezijdig gesloten koor en een toren van vier geledingen met balustrade, hoektorentjes en naaldspits. De kerk verrees in 1900-'01 naar ontwerp van C. Franssen in neogotische stijl. De

[p. 116]

Beuningen, Villa De Elt

onderste twee geledingen van de toren bevatten in de kern het muurwerk van de 14de-eeuwse toren van de oorspronkelijke middeleeuwse kerk. In de dakruiter op het schip hangt een, mogelijk uit 1524 daterende, angelusklok. Het kerkinterieur wordt gedekt door kruisribgewelven. Tot de inventaris behoren een hoogaltaar door H. van der Geld (1901), een doopvont (1919) en kruiswegstaties door F.J. Kops (1918-'19). De polychromie van het interieur is van E. Perey (1907-'08), de gebrandschilderde ramen van de firma Nicolas (1901) en A. Asperslagh (1961). De pastorie (Dorpssingel 2) dateert uit 1839 en is in 1885 vergroot.

De poorttoren (bij Wilhelminalaan 2) van het middeleeuwse kasteel De Blanckenburgh, waarvan de laatste resten in 1863 zijn gesloopt, dateert uit circa 1500. Deze toren met tentdak - oorspronkelijk een hoektoren van het kasteel - heeft een kelder met tongewelf en een poortdoorgang met graatgewelf. Op het voorm. kasteelterrein staat de uit 1863 daterende hallenhuisboerderij ‘De Blanckenburgh’ (Wilhelminalaan 2-4), voorzien van een dwars voorhuis met middenrisaliet.

Woonhuizen. In opdracht van N.H. van het Lindenhoud werd in 1838-'39 het in 1794 afgebrande buitenhuis De Oude Tempel (Gewelf 25a) herbouwd. Bij de herbouw kreeg het huis een verdieping minder. De omlijste ingang van de bouwlaag boven het souterrain is via een dubbele bordestrap bereikbaar. Achter het huis bevindt zich een uit 1861 daterende neogotische graftombe van de familie Van het Lindenhoud (Tempelstraat 10), uitgevoerd als een quasi middeleeuwse gepleisterde toren op een klein omgracht eiland. De toren heeft een balustrade met hoekpinakels en een overhoeks geplaatste bekroning. De in 1910 voor H.J.J. Verstraaten en A.H.A.M. Bolsius gebouwde fabrikantenvilla Huize Vinckendael (Van Heemstraweg 58) vertoont een combinatie van jugendstil- en neorenaissancedetails. Villa De Elt (Kloosterstraat 10) is in zijn huidige vorm rond 1915 tot stand gekomen bij een verbouwing van een 19de-eeuwse boerderij, waarvan de kern bewaard is gebleven. De met ‘Um 1800’-elementen uitgevoerde villa heeft een ver overstekend rieten schilddak met klokkentorentje.

Boerderijen. Hallenhuisboerderijen met dwars voorhuis zijn onder meer Dorpssingel 5 (circa 1850) en Van Heemstraweg 55 (derde kwart 19de eeuw). De laatste heeft een gepleisterd eclectisch voorhuis met middenrisaliet voorzien van een topgeveltje.

Windmolen ‘De Haag’ (bij Molenstraat 54) is een gesloten standerdmolen met een achtkantige bakstenen onderbouw en een houten kast voorzien van een met dakleer gedekte houten kap. De korenmolen is in 1704 gebouwd door molenmaker Peter van Uijen - ter vervanging van een omgewaaide voorganger - en is in 1994 gerestaureerd.

De voorm. steenfabriek ‘De Bunswaard’ (Dijk 10), gelegen ten noorden van Beuningen, dateert uit de jaren twintig van de 20ste eeuw. De vlamoven heeft twee parallelle zadeldaken en tegen de korte zijde een schoorsteen. Op het terrein bevinden zich verder restanten van een laat-19de-eeuwse veldoven.