Alphen aan de maas
(gemeente West Maas & Waal)
Dorp, ontstaan op een stroomrug van de Maas en voor het eerst vermeld in 1166. Vóór 1850 hadden de Kerkstraat en de Kerkdijk een verspreide bebouwing. Daarna is het dorp uitgebreid langs de Molenstraat - Greffelingsestraat en langs de Lindenlaan.
De R.K. St.-Lambertuskerk (Kerkstraat 3) is een driebeukige, pseudobasilicale kruiskerk met driezijdig gesloten koor en een ongelede toren met tentdak. De tufstenen toren dateert uit het midden van de 12de eeuw en het koor - waarvan de koorsluiting resteert - is rond 1400 opgetrokken. Het huidige schip en het transept kwamen tot stand bij een vergroting in 1929-'32 naar ontwerp van H.W. Valk. Van het oude schip bleef de noordelijke zijbeukmuur (circa 1500) behouden. Het interieur wordt gedekt door een houten tongewelf. Tot de inventaris behoren een door J.F. Buijssen vervaardigde preekstoel (1843) en een hoofdaltaar (1855) en biechtstoel (1858), beide van de firma Goossens. Een overdekte galerij verbindt het zuidtransept met de uit 1866 daterende pastorie (Kerkstraat 3).
De Herv. kerk (Schoolstraat 3) is een eenvoudige, driezijdig gesloten zaalkerk met afgetopte klokgevel en een deels opengewerkte houten dakruiter met spits. Het interieur van de rond 1818 gebouwde kerk wordt gedekt door een houten tongewelf op ribben.
Boerderijen. De gepleisterde en met riet gedekte dijkboerderij Molendijk 12 dateert uit de 18de eeuw; aan de achterzijde bevindt zich een uitbouw (hoekgevel). Bij de recent gepleisterde boerderij Kerkdijk 1 liggen bedrijfs- en woongedeelte als een langgevelboerderij in elkaars verlengde aan de dijk. Het eclectische woongedeelte dateert uit circa 1860. Van de voorm. boerderij Molendijk 18 resteert het voorhuis uit circa 1860.
Het voorm. dijkmagazijn (Kerkdijk 3) dateert uit circa 1870 en is uitgevoerd in neoclassicistische vormen. De kopgevels van het tweelaags gebouw hebben dubbele laaddeuren. De zijgevels hebben rechthoekige spaarvelden met smalle ventilatiespleten.
De windmolen ‘Tot voordeel en genoegen’ (bij Molendijk 15), gelegen ten zuidwesten van Alphen, is een gesloten standerdmolen op een belt. De in 1798 gebouwde korenmolen heeft een achtkantige stenen onderbouw. In 1963 is de molen circa 25 meter verplaatst.
Het voorm. veerhuis (Nieuwe Schans 4), gelegen ten noordoosten van Alphen, is in opzet een boerderij met dwarsgeplaatst voorhuis uit 1912. De zijgevels van het voorhuis dragen de inscripte ‘Hotel en Veerhuis’.
Auteursrechtelijk beschermd