Zuidwolde, Herv. kerk (1986)
vensters verving men in de 16e eeuw door grotere vensters. De huidige zuidingang met corinthisch portaal kwam in 1651 tot stand. Het oorspronkelijke koor werd in 1854 vervangen door de huidige driezijdige sluiting. Tot de kerkinventaris behoren een preekstoel, een doophek, twee eenvoudige herenbanken en een avondmaalstafel (midden 17de eeuw) en verder een gesneden portaal naar de toren (1643). Het orgel werd in 1817 door N.A. en G.W. Lohman gebouwd en in 1836 vergroot door J. Doornbos.
Het gebouw van de Geref. Kerken in Nederland (Boterdiep W.Z. 50) is een recht gesloten zaalkerk met dakruiter voorzien van ingesnoerde spits, gebouwd in 1908 naar plannen van Y. van der Veen. Het oorspronkelijke interieur is nog aanwezig, met onder andere een preekstoel op een platform in een halfronde nis.
Hotel-café ‘Vaatstra’ (Boterdiep WZ 45) ligt naast de Herv. kerk en werd omstreeks 1890 gebouwd. Het deels eenlaagse pand heeft een dwars voorhuis met schilddak, veranda en een hoger opgetrokken middenrisaliet. Het achterhuis bevat het voorm. koetshuis.
Jaagpalen. Langs het Boterdiep staan nog verschillende jaagpalen, bedoeld om trekschuiten bij bochten in de juiste richting te sturen. Bij Boterdiep W.Z. 44 staat een jaagpaal met dubbele rollen uit 1880.
De Alg. begraafplaats (Noordwolderweg ong.) is aangelegd omstreeks 1870. Het rechthoekige, door een sloot omgeven terrein bevat een groot aantal interessante zerken.
Poldermolens. De ten noorden van het dorp gelegen Krimstermolen (Boterdiep O.Z. 3) is een met riet gedekte achtkante bovenkruier op veldmuren, voorzien van twee vijzels. De molen werd oorspronkelijk in 1862 gebouwd om de Oostelijke Bedumerpolder te bemalen. Nadat hij in 1903 was afgebrand, volgde het jaar daarop de herbouw door molenmaker M. Noordewier naar ontwerp van J. Klippius. De molen werd in 1977 verplaatst naar de huidige plek bij de monding van het Harm Westerskanaal in het Boterdiep om als reserve-bemalingswerktuig te dienen. Ten westen van het dorp aan de Nieuwe Aa staat de poldermolen Koningslaagte (bij Wolddijk 91), een met riet gedekte achtkante bovenkruier op veldmuren, voorzien van een vijzel. De molen werd in 1878 gebouwd met gebruikmaking van oudere onderdelen.
Boerderij ‘Oosterhuizen’ (Oosterseweg 33) is een in 1936 gebouwde boerderij van het kop-romp-type. Het eenlaags voorhuis heeft erkers en een zadeldak met grote dakkapellen. De schuur is ingericht voor gemengd bedrijf. Op het erf staan een bijschuur en een eenlaags landarbeiderswoning uit hetzelfde jaar.
Noordwolde. Dorp gelegen ten noorden van Zuidwolde. De
Herv.
Zuidwolde, Poldermolen Koningslaagte
kerk (Noordwolderweg 29) is een op een omheind kerkhof gelegen eenbeukige kerk met recht gesloten koor; de toren van drie geledingen is voorzien van een balustrade en een spits met uivormige bekroning. Het romano-gotische schip dateert uit het tweede kwart van de 13de eeuw. De detaillering - afwisselend nissen met siermetselwerk en vensters - is bij de noord- en de zuidzijde verschillend toegepast. In de 14de eeuw kreeg de kerk een koortravee in romano-gotische stijl. De huidige spitsboogvensters met gepleisterde en gewitte omlijsting heeft men in de 17de eeuw aangebracht. De oorspronkelijk vrijstaande romaanse onderbouw van de toren werd in 1639 met het schip verbonden, ommetseld en vervolgens met twee geledingen verhoogd en voorzien van een zandstenen balustrade en een spits. In de toren hangt een klok uit 1597, gegoten door Gert Powels.
Het interieur bevat 17de-eeuws meubilair, waaronder een gesneden koorafsluiting met een op zuilen rustende logeachtige herenbank (tweede helft 17de eeuw), een avondmaalstafel, andere herenbanken en een lambrisering. Uit de 18de eeuw dateren twee in opdracht van Thecla Elisabeth van Berum vervaardigde gebrandschilderde wapenglazen (1718) en een preekstoel met rijk snijwerk in een overgang van Lodewijk XIV-naar Lodewijk XV-stijl (1743). Het orgel,
Auteursrechtelijk beschermd
