Monumenten in Nederland. Groningen

Westerwijtwerd
(gemeente Loppersum)

Oorspronkelijk een wierdedorp - voor het eerst vermeld rond 1000 als Widuvurd - ten oosten van de Westerwijtwerdermaar en ten noordoosten van de huidige bebouwing. Nadat tussen de wierde en het gehucht Engeweer in de 13de eeuw een kerk was gebouwd, raakte de wierde ontvolkt en verplaatste het dorp zich naar de omgeving van de kerk. De wierde is rond 1900 grotendeels afgegraven. De dorpsbebouwing concentreert zich aan de westzijde van de Westerwijtwerdermaar en langs de Dorpsstraat.

De Herv. kerk (Pastoriepad ong.) is een eenbeukige, recht gesloten kerk met een ongelede toren voorzien van een tentdak. De kerk en de oorspronkelijk los staande toren dateren uit het midden van de 13de eeuw. In het midden van de 16de eeuw heeft men kerk en toren met een tussenlid verbonden. Tevens werd toen de toren verhoogd en kreeg de kerk spitsboogvensters. In de toren hangt een klok uit 1630, gegoten door André Obertin en Nicolas Rovier. Rond 1830 is de oude, halfronde koorsluiting vervangen door de huidige rechte sluiting.

Het interieur wordt deels overwelfd door koepelgewelven met kraalvormig gepro-

[p. 226]

fileerde ribben. De gewelven dragen midden-13de-eeuwse, kleurige beschilderingen; baksteenpatronen in sierverband op de gewelfvelden en natuursteenimitatie op de gewelfribben en gordelbogen. Iets jonger is een schildering van twee kampvechters op de noordmuur. Tot de inventaris behoren een preekstoel in neoclassicistische stijl (omstreeks 1830), twee rijk bewerkte gietijzeren kronen (1875) en een orgelfront zonder instrument (1902). De kerkvloer bevat enkele grafzerken, waarvan de oudste uit 1623 dateert. Op het kerkhof staat een betonnen grafhek in jugendstil-vormen uit omstreeks 1915.

Het huiskamer-café Dorpsweg 4, bij de brug over de Westerwijdwerdermaar, is een eenvoudig eenlaags pand met wolfdak uit omstreeks 1860.

Molens. De stellingkoren- en pelmolen Zeldenrust (Dorpsweg 16) heeft een met dakleer beklede achtkant op een bakstenen onderbouw. De molen werd in 1845 gebouwd voor en door J.F. Ritsema ter vervanging van een afgebrande voorganger. Poldermolen De Palen (Palenweg ong.) is een met riet gedekte achtkante bovenkruier op veldmuren, in 1876 door J. Klippius gebouwd en in 1882 naar de huidige plek verplaatst. Het ijzeren hoogholtje over de Westerwijtwerdermaar leidt vanaf de Heemweg naar de kerk.

Wildervank, Herv. kerk