Noorddijk
(gemeente Groningen)
Dorp, ontstaan in de vroege middeleeuwen, toen vanaf de Hunze het oostelijk gelegen moerassige en beboste veengebied in ontginning werd gebracht. Dit wegdorp ontwikkelde zich langs de voormalige (achter)dijk. De bebouwing bestaat voornamelijk uit enkele boerderijen en de kerk. Na de samenvoeging in 1969 met de gemeente Groningen is aan de zuidwestzijde de wijk Lewenborg ontstaan.
De Herv. kerk (Noorddijkerweg 14) is een eenbeukige kerk met vierzijdige koorsluiting en een toren van drie geledingen met ingesnoerd tentdak. Het huidige schip is rond 1250 gebouwd in romano-gotische stijl met siernissen, lisenen en kraalprofielen. Rond 1550 werd de kerk met één travee naar het oosten verlengd en is ook de huidige koorsluiting gebouwd. De door zandstenen waterlijsten en speklagen gelede toren, is blijkens gedenkstenen in 1648 toegevoegd en in 1735 en 1843 ingrijpend hersteld. In de toren hangt onder meer een klok uit 1660, gegoten door W. Jacobus de Vrij.
Het kerkinterieur wordt overdekt door een stucplafond met eenvoudige rozetten uit 1894, aangebracht onder een midden-16de-eeuws balkenplafond. Op één van de vier gebrandschilderde ramen die in 1765 door Petrus van der Veen zijn vervaardigd, is de kerk weergegeven. Bij de kerkrestauratie in 1995-'97 is het karakter van het complete, 19de-eeuwse interieur behouden gebleven. Tot de inventaris behoort een neoclassicistische preekstoel uit 1840, gemaakt door A.C. Cramwinkel. Het orgel uit 1864 is door P. van Oeckelen gebouwd.
Op het omgrachte
kerkhof staat een fors gietijzeren grafmonument met obelisk van de familie Boeles, waarschijnlijk opgericht in 1875 na de dood van Ds. P.
Noorddijk, Herv. kerk
Boeles. Verder is er een door L.F. de Wijs uit Veendam vervaardigd natuurstenen grafmonument met opengeslagen bijbel voor K. Homan (†1910).
Boerderijen. Langs de Noorddijkerweg liggen enkele, op omgrachte erven gesitueerde, boerderijen die deel uitmaken van de nog gedeeltelijk resterende 18de- en 19de-eeuwse lintbebouwing van boerenplaatsen langs de route tussen Noorddijk en het zuidelijker gelegen Engelbert en Middelbert. De Lindenhoeve (Noorddijkerweg 22) is een kop-hals-rompboerderij met een dwars geplaatst voorhuis met schilddak en omlijste ingang. Het bedrijfsgedeelte, waarin een steen uit 1810 is aangebracht, en een kleinere schuur hebben beide een met riet gedekt wolfdak met uilenborden. Het bedrijfsgedeelte heeft verder een dubbele baander met segmentboogvormig bovenlicht. Van de gaaf bewaarde boerderij De Rollen (Noorddijkerweg 32) dateert het deels onderkelderde, lange voorhuis uit 1798; de haaks geplaatste uitbouw is 19de-eeuws. Op het erf staat een kleine, bakstenen stookhut. De boerderij heeft een grote en een kleinere schuur met riet gedekt wolfdak en uilenborden.
De poldermolen ‘Noordermolen’ (Noorddijkerweg 6) is een met riet gedekte achtkante bovenkruier op veldmuren, gebouwd in 1888 door molenmaker J. Lubsen ter vervanging van een voorganger uit 1864.
Het voorm. raadhuis (Woldweg 4) van Noorddijk staat in het ten zuiden van het dorp gelegen gehucht Ruischerbrug. Het dateert uit 1907 en is in 1948-'49 naar plannen van G. Koolhof verbouwd, waarbij onder meer een verdieping werd toegevoegd. In het midden van de voorgevel zitten het gemeentewapen en een kleine dakkapel met wijzerplaat.
Auteursrechtelijk beschermd