Musselkanaal
(gemeente Stadskanaal)
Langgerekt kanaaldorp, ontstaan in 1819 toen het Stadskanaal verder naar het zuidoosten werd doorgetrokken. Dit kon pas nadat in 1817 aldaar de definitieve grens tussen Drenthe en Groningen was vastgesteld. Deze zogeheten ‘Koningsraai’ leidde tot een knik in het kanaal - de Eerste en Tweede afdraai. De verlenging van het kanaal, het Stads-Musselkanaal (vanaf 1893 Musselkanaal) werd parallel aan de nieuwe grens gegraven. Tot 1850 bevond de meeste dorpsbebouwing zich echter op de oostelijker gelegen zandrug de Horsten. Daarna kwam meer zuidelijk, aan het kanaal bij de ‘IJzeren Klap’ en de afsplitsing naar Valthermond, een centrum tot ontwikkeling. Aan de weg naar Mussel bouwde men in de jaren dertig van de 20ste eeuw vrijstaande burgerwoningen. Na de oorlog zijn aan beide zijden hiervan nieuwe woonwijken ontstaan.
De Herv. kerk (Marktstraat 12) is een dwars geplaatste zaalkerk met haakse voorbouw voorzien van geveltoren met naaldspits. De kerk werd in 1878-'79 gebouwd door aannemer E. Klipman naar model van de (Tweede) Herv. kerk van Stadskanaal. Tot de inventaris behoren een preekstoel uit 1858 en een orgel uit 1903, vervaardigd door P. van Oeckelen. Het in 1880 aangelegde kerkhof kreeg bij een uitbreiding rond 1925 een poortgebouw. Imposant is het natuurstenen grafmonument in expressionistische vormen voor T. Tonkens (†1923) en A. Jonker (†1938).
De R.K. kerk St.-Antonius van Padua (Sluisstraat 77) is een langwerpige, driebeukige neogotische kerk met driezijdig gesloten koor een toren van twee geledingen met ingesnoerde naaldspits. De kerk is oorspronkelijk gebouwd in 1904-'05 naar plannen van G.A. Ebbers uit Utrecht. In 1926-'27 verving men het bestaande schip naar ontwerp van P. Walta uit Franeker door een groter schip met smalle zijbeuken en de huidige toren. Tot de inventaris behoren een triomfkruis en beelden afkomstig uit het atelier van Cuypers en Stolzenberg. Het gebrandschilderde glas werd in 1917 vervaardigd door atelier F. Nicolas & Zn. Het parochiehuis (Sluisstraat 76) dateert uit circa 1938.
De kerk van de Geref. Gemeente in Nederland (Marktstraat 44) dateert uit 1913-'14 en is een T-vormig gebouw voorzien van een slanke geveltoren met naaldspits.
De lagere school (Marktstraat 43) is een langwerpig gebouw met expressionistische elementen uit circa 1932.
Het woon- en winkelpand (Schoolstraat 107), gebouwd in 1890 voor J. Eussink, is een gaaf en karakteristiek neoclassicistisch voorbeeld.
Schutsluizen. Het Eerste Musselverlaat of Vierde Verlaat (bij Schoolstraat 104) werd in 1851 gebouwd en in 1917 verdubbeld. Dit geschiedde eveneens bij de Tweede Musselverlaat of Vijfde Verlaat (bij Sluisstraat 149), dat in het nieuwe benedenhoofd uit 1917 een houten roldeur kreeg. Beide sluizen hebben een voetgangersbrug.
Bruggen. Over het kanaal ligt een voetgangersbrug (bij Sluiskade 62) uit 1917. De spoorwegdraaibrug (Sluiskade ong.), bestaande uit geklonken ijzeren liggers, werd rond 1924 gebouwd.
Kopstukken. Dit veenontginningsgehucht ten noordoosten van Musselkanaal kwam begin 20ste eeuw tot ontwikkeling. De R.K. lagere school (Zandtangerweg 74) dateert uit circa 1920. De R.K. kerk O.L.V. van Lourdes (Zandtangerweg 77) uit 1961-'62 is ontworpen door J. Dresme.
Auteursrechtelijk beschermd
