Muntendam
(gemeente Menterwolde)
Wegdorp, gelegen op een dekzandrug en voor het eerst genoemd in 1391. Ter ontginning van de venen werd in 1637 het Muntendammerdiep gegraven. De latere bebouwing langs dit kanaal wordt Tussenklappen genoemd. In 1649 werd het kanaal doorgetrokken, eerst oostwaarts als Meedenerdiep en vervolgens zuidwaarts als Westerdiep richting Veendam. Pas in de 19de eeuw ontstond er een substantiële lintbebouwing op de dekzandrug. Aan Het Loeg was van 1848 tot 1970 de wagenmakerij - later caravans - van J.C. Otten gevestigd. Na de Tweede Wereldoorlog is het dorp vooral aan de west- en noordzijde uitgebreid.
De Herv. kerk (Kerkstraat 17) is een eenvoudige, door lisenen gelede, zaalkerk met spitsboogvensters, neoclassicistische ingangsomlijsting en een kleine dakruiter boven de voorgevel. De kerk werd in 1840-'41 gebouwd en is in 1961 gerestaureerd. In de dakruiter hangt een kleine klok uit 1470, afkomstig uit de dakruiter van het Olde Convent te Groningen. De kerk bevat een orgel uit 1864, gebouwd door P. van Oeckelen. Het er achter gelegen kerkhof is aan het eind van de 19de eeuw naar het noorden verlengd, zodat de Alg. begraafplaats ontstond.
De Baptistenkerk Rehoboth (Kerkstraat 120) is een gepleisterde zaalkerk uit 1895. Bij een verlenging aan de voorzijde in 1915 verrees een nieuwe voorgevel, met een opengewerkte geveltoren die werd voorzien van een overstekende, ingesnoerde naaldspits.
De Immanuelkerk (Nieuwe Weg 2) is een eenvoudige zaalkerk met spitsboogvensters. Ze werd gebouwd in 1923 als Geref. kerk en is nu in gebruik bij de Herv. gemeente.
Het voorm. raadhuis (Kerkstraat 25) is ontstaan door de verbouwing in 1917 van een bestaande notariswoning. Naar plannen van gemeentearchitect J. Schenkel kreeg het pand een forse trapgevel in late neorenaissance-vormen.
Boerderijen. Langs het kanaal naar Zuidbroek staan enkele boerderijen van het Oldambster type. De uit 1851 daterende boerderij
Tussenklappen Westzijde 9 heeft een woongedeelte
Muntendam, Raadhuis
met wolfdak en twee rijen zaadzoldervensters. Uit omstreeks 1875 stamt
De Munte (Tussenklappen Westzijde 10). De boerderij
Janna-Jellina (Tussenklappen Westzijde 19) heeft een villaachtig voorhuis in expressionistische vormen uit 1930.
De voorm. steenfabriek (bij Tussenklappen Oostzijde 1) werd in 1887 gesticht door H. Dieters. Het huidige tweebeukige pand met classicistische details kwam tot stand na een brand in 1893. Nadat H.R. Holthuis in 1904 eigenaar werd, fabriceerde men ook draineerbuizen. De directeurswoning met jugendstil-details (Tussenklappen Oostzijde 1) is van omstreeks 1904. Kort na 1965 werd de productie gestopt en zijn de nabijgelegen kalkovens gesloopt.
Bruggen. Over het diep liggen een houten ophaalbrug (tegenover Tussenklappen Oostzijde 9) uit omstreeks 1880 en de ‘Schaive Klabbe’ (bij Tussenklappen Oostzijde 1), een ijzeren ophaalbrug uit 1940. De pyloon draagt een enkele hamei met op het uiteinde een juk dat door stalen kabels met het wegdek verbonden is.
Tripscompagnie. Ten westen van Muntendam ligt het Veenkoloniale wegdorp Tripscompagnie. Het kanaal werd in 1648 gegraven als een van de vele handelsactiviteiten van de in 1634 opgerichte Amsterdamse compagnie van de broers en wapenfabrikanten Jacob, Louys en Hendrick Trip. Van de Veenkoloniale boerderijen van het Oldambster type is het rond 1885 gebouwde Tripscompagniesterweg 50 een goed voorbeeld.
Auteursrechtelijk beschermd