Lettelbert
(gemeente Leek)
Wegdorp, ontstaan in de middeleeuwen op een zandrug nabij het Lettelberterdiep, dat in middeleeuwen een schakel was in het scheepvaartverkeer van de stad Groningen naar het westen. Door het graven van het Hoendiep in 1655-'56 nam de betekenis af.
De Herv. kerk (Hoofdstraat 162) is een eenbeukige kerk met vijfzijdig gesloten koor en dakruiter. Ze zou gezien de spitsboogvensters nog uit de 14de eeuw kunnen dateren. In de 19de eeuw is de westgevel vernieuwd en voorzien van een dakruiter. Tot de inventaris behoort een eenvoudige preekstoel uit omstreeks 1660. De kerk ligt op een verhoogd kerkhof.
De boerderij Hoofdstraat 153 is een omstreeks 1860 gebouwde Oldambster boerderij. Op het erf staan een bijschuur en een stookhok uit de bouwtijd.
Oostwold. Dit wegdorp ten noordoosten van Lettelbert ontstond in de middeleeuwen en werd in het begin van de 20ste eeuw enigszins uitgebreid na de komst van een strokartonfabriek aan de Munnikesloot. De Herv. kerk (Hoofdstraat 123) is een eenvoudige zaalkerk met neoclassicistische elementen uit 1908; ze verving een middeleeuwse kerk. Tot de inventaris behoort een 17de-eeuwse preekstoel. Op het oudere, omringende kerkhof bevinden zich enkele 19de-eeuwse grafstenen. De draaibrug over het Hoendiep (bij Hoendiep 42) dateert uit omstreeks 1923. Uit dezelfde tijd stamt het nabijgelegen gemaal ‘De Lage Meden’, een elektrisch gemaal met eenlaags dienstwoning (Hoendiep 39).
Enumatil. Dit dijkdorp ten noorden van Lettelbert is ontstaan bij de ‘til’ of brug over het in 1655-'56 gegraven Hoendiep. De Geref. kerk (Dorpsstraat 20) is een zaalkerk met geveltoren voorzien van achtzijdige spits, gebouwd in 1846 en ingrijpend verbouwd in 1921. De pastorie (Dorpsstraat 22) dateert uit 1918. De windmolen ‘Eben Haëzer’ (De Schans 14), een achtkante stellingkorenmolen, heeft een met hout beklede romp en bakstenen voet. De molen werd gebouwd in 1907 voor K. Dijkstra door molenmaker Hazenberg en verving een
Auteursrechtelijk beschermd
