Lellens
(gemeente Ten Boer)
Wierdedorp met een rechthoekige structuur, ontstaan in de vroege middeleeuwen op een oeverwal van de voormalige stroomgeul van de Fivel. Op de wierde lag een borg, die in 1495 voor het eerst wordt genoemd. In 1666 werd Lellens een zelfstandige parochie en rond die tijd kreeg het via de Lellenstermaar een verbinding met het Damsterdiep. De borg Lellens werd in 1897 gesloopt. De wierde zelf is beschermd gezicht.
De
Herv. kerk (Borgweg 17) is een simpele, recht gesloten zaalkerk met zadeldak en opengewerkte dakruiter. Volgens de stichtingssteen in de zuidwand werd de kerk in 1667 gebouwd op last van Hilbrandt Gruis en Geertruit Hoorenken, bewoners van de borg Lellens. Tot de kerkinventaris behoren een preekstoel met klankbord in laat-maniëristische vormen (1668), een groot geschilderd bord met 64 kwartierwapens van de geslachten Gruys-Tamminga (1690) en twee herenbanken, de ene uit omstreeks 1700 en de andere overhuifd en met Lodewijk XIV-vormen. Het uit omstreeks 1800 stammende kabinetorgel,
Lellens, Boerderij Edsendaheerd (Hemert)
gebouwd door H.H. Freytag, is in 1860 door G.P. Dik verbouwd tot kerkorgel. Van de grafzerken in de kerkvloer dateert de oudste uit 1709. Interessant is de zerk met wapens voor Cornelis Brontsema (†1780), Catharina Brontsema-Menses (†1781) en Brontheies Brontsema op Boelsema (†1786). In de dakruiter hangt een klok uit 1686. De pastorie (Borgweg 23) werd in 1868 gebouwd in neoclassicistische vormen. Van de voorm.
borg Lellens, gesticht in de 15de eeuw, resteert na de sloop in 1897 nog een van de schathuizen. Dit huis (Borgweg 15) met omlopend schilddak werd in 1687 gebouwd. Het gesmede hek aan het begin van de oprijlaan heeft hekpalen met de jaartallen 1785 en 1801.
Het voorm. armenhuis (Borgweg 22-24), volgens de gevelsteen gesticht in 1852, bestaat uit een rij van oorspronkelijk vier woningen die tot dubbele woning zijn verbouwd.
Boerderijen. Ten noorden van Lellens, in het gehucht Hemert, liggen enkele grote boerderijen. De omgrachte boerderij Dinghweer (Hemerterweg 2) heeft mogelijk een 17de-eeuwse kern. Het dwarse voorhuis dateert uit omstreeks 1860, de tweede schuur uit het begin van de 19de eeuw. Nabij de oprijlaan staat een duivenslag. De Edsendaheerd (Borgweg 36) heeft een voorhuis uit omstreeks 1935 en een imposant breed schuurdeel met hijswerk. Volgens de gevelstenen is de schuur in drie bouwfasen (1802, 1896 en 1908) tot stand gekomen.
Auteursrechtelijk beschermd