Wanneperveen
(gemeente Brederwiede)
Wegstreekdorp, voor het eerst vermeld in 1284 en genoemd naar het hier oorspronkelijk stromende riviertje de Wannepe. De vanaf het Meppelerdiep begonnen veenontginning leidde in de 14de eeuw tot een zelfstandige parochie; omstreeks 1340 ontstond een eerste kerk ten zuidwesten van de huidige kerk. In 1395 is voor het eerst sprake van een schoutambt. De basis van het streekdorp is de Veneweg, een laat-middeleeuwse weg van Vollenhove richting Meppel, die altijd is blijven bestaan te midden van de veenplassen. Aan de westzijde, bij de kerk, heeft het streekdorp een bebouwingsverdichting, het Westeinde; de verdichting aan de oostzijde heette oorspronkelijk Siboldeswolde. Het gebied heeft sterk te lijden gehad van de watersnoden van 1775-'76, waarbij het dorp Beulake verdween, en 1825, toen ten zuiden van het Westeinde grote stukken veen werden weggeslagen.
De
Herv. kerk (Veneweg 188), oorspronkelijk gewijd aan St. Philippus en St. Jacobus, is een eenbeukige laatgotische
Wanneperveen, Herv. kerk
Wanneperveen, Schultehuis
kerk met driezijdig gesloten koor, gebouwd in 1502. In 1678 werd de kerk hersteld. Een in 1743-'45 aan de noordoostzijde toegevoegde zijbeuk werd in 1842 weer afgebroken. Sporen van de 18de-eeuwse pijlers en de latere dichtzetting van de scheibogen zijn nog duidelijk zichtbaar. De zuidwestzijde, inclusief één vak van het koor, is in 1842 gepleisterd. Voor de consistoriekamer, gebouwd in sobere neogotische vormen in 1887-'88, werd de eerste steen gelegd door H. Gerbrandy. De kerk is gerestaureerd in 1951. Het interieur wordt gedekt door een houten tongewelf. Tot de inventaris behoren een eiken preekstoel uit 1644 en een 17de-eeuws doophek. Op het kerkhof staat een vrijstaande open eikenhouten
klokkenstoel met tentdak. De klokkenstoel dateert oorspronkelijk uit de 17de eeuw, maar zal kort na het hergieten - door Pierre Seest - van de in 1767 gebarsten klok zijn vernieuwd.
Het zogeheten Schultehuis (Veneweg 83) is een diep woonhuis uit 1612, met hoge begane grond en zolder. Aan de achterzijde heeft het huis een puntgevel met drie duivengaten en invliegstenen. De maniëristische trapgevel aan de voorzijde was oorspronkelijk bekroond door een zandstenen figuur met windvaan voorzien van het jaartal 1667. Het huis is waarschijnlijk pas later als woning van de schouten van Wanneperveen gaan dienen, onder wie van 1740 tot 1780 de schout Edmund van Kalkenstein. Nadat het pand in 1914 van de sloop werd gered, volgden in 1922 en 1941 restauraties. Momenteel is het eigendom van de Vereniging Hendrick de Keyser.
Het pand heeft een opkamer waarin zich een achterwand met twee bedsteden en een schouw met de datering 1612 bevinden. De boezem wordt gesteund door, mogelijk gereconstrueerde, zandstenen wangen versierd met leeuwenkoppen, portretkoppen en een ionisch kapiteel. Het plafond heeft een beschildering met ranken en vogels. Aan de achterzijde van het pand ligt de binnenhaard met een betegelde schouw, voorzien van maniëristische, zandstenen wangen, en een bedstede met een strakke 17de-eeuwse omtimmering. De begane grond is voorzien van een enkelvoudige balklaag met consoles. Vanuit het midden van het pand leidt een spiltrap door een omtimmerde koker naar de zolder.
Woonhuizen. Van de veelal eenvoudige woonbebouwing zijn de zes zorgvuldig gedetailleerde landarbeiderswoningen Lozedijk 2-7 uit omstreeks 1900 te noemen, evenals het woonhuis annex timmermansbedrijf Veneweg 167 uit 1912-'13.
Boerderijen. De boerderij Veneweg 56 met stolpvormige schuur en dwars woonhuis met schilddak dateert volgens de jaartalankers in de rechter zijgevel uit 1762. Inwendig heeft de opkamer een 18de-eeuwse betimmering met kasten en bedsteden, geschilderde dessus-de-portes en een gemarmerde schouw met betegelde wand. Het houtwerk is tijdens de restauratie in 1995 opnieuw geschilderd in oorspronkelijke kleuren. De aangrenzende kamer heeft eveneens een 18de-eeuwse betimmering in Lodewijk XIV-vormen met kasten en een schildering van een ploegende boer. Onder andere een deel van de schouw en een lambrisering zijn betegeld en voorzien van tableau's. Langs de Veneweg staat verder een aantal grote, veelal laat-19de-eeuwse boerderijen, waaronder Veneweg 25, een hallenboerderij met dwarsdeel, en Veneweg 36, een hallenboerderij met zijlangsdeel die in het begin van de 20ste eeuw is verlengd met een dwarse achterbouw.
Belt-Schutsloot. Dit dubbeldorp ten zuidwesten van Wanneperveen en zuidelijk van de Belterwijde is in de middeleeuwen ontstaan op de plaats van een zandopduiking (de Belt) waar zich het huis ‘Havezathe’ bevindt. Langs de Schutsloot, een tussen 1625 en 1652 gegraven zijtak van de Arembergergracht, kwam in de loop van de tijd een tweerijig waterstreekdorp tot ontwikke-
Auteursrechtelijk beschermd