Maarheeze
(gemeente Budel)
Kerkdorp, waarschijnlijk ontstaan in de vroege middeleeuwen. Het behoorde met Soerendonk en Gastel tot de baronie
Maarheeze, Teutenhuis Kerkstraat 5
Cranendonck. In de 18de-eeuw vestigden zich hier verscheidene reizende kooplieden, de zogeheten teuten. Thans doorsnijdt de autosnelweg Eindhoven-Weert de oude kern van Maarheeze.
De R.K. St.-Gertrudiskerk (Kerkstraat 22) is een driebeukige neoromaanse kruisbasiliek met aan de voorzijde een topgevel geflankeerd door twee torens met wimbergen en ruitdaken. Aannemer L. de Vries bouwde de kerk in 1909-'10 naar model van de enkele jaren oudere kerk van C. Franssen te Einighausen (bij Sittard). Tot de inventaris behoren een rijk gesneden preekstoel afkomstig uit de St.-Catharinakerk te Eindhoven (18de eeuw), een hardstenen doopvont (1846), twee zijaltaren gemaakt door Parras uit Weert met schilderstukken van A. Goossens (1880) en het hoofdaltaar door J.A. Oor (1910). Op het kerkhof staan natuurstenen grafkruisen uit 1580 en 1625. De gedeeltelijk onderkelderde pastorie (Kerkstraat 20) heeft de jaartalankers ‘1821’.
Woonhuizen. Het Hof van Holland (Oranje Nassaulaan 1), een rijk pand uit 1734, werd hoogst waarschijnlijk als teutenhuis gebouwd. Van de kopse, in- en uitgezwenkte gevels heeft de oostelijke duivenopeningen. Ook Kerkstraat 5 was waarschijnlijk een teutenhuis. Deze gepleisterde langgevelboerderij met in- en uitgezwenkte gevels heeft een ruim woongedeelte. Het huidige aanzien van het rijke huis Kerkstraat 9, dat lange tijd als burgemeestershuis heeft gediend, stamt uit omstreeks 1875. Het pand bevat wellicht een oudere kern. Ook enkele geveldecoraties, met name de engelenkopjes in de frontons en de ionische kapitelen met kopjes onder de vensterbanken, kunnen laat-16de- of vroeg-17de-eeuws zijn.
Grenspalen. Rondom Maarheeze staan nog enkele palen die eens de grens aangaven tussen de baronie Cranendonck en de heerlijkheid ‘Hees en Leen’ (Heeze en Leende). In de hardstenen palen, waarvan die aan de Aasdonken uit 1765 dateert, zijn de namen van beide heerlijkheden gegraveerd. Ook op andere plekken staan dergelijke palen, onder meer op de grens van Maarheeze, Leende, Budel en België, waar tevens een gietijzeren Rijksgrenspaal uit 1843 de landsgrens aangeeft.
Maarheeze, Woonhuis Kerkstraat 9
Auteursrechtelijk beschermd