Eersel, R.K. Lieve-Vrouwekapel met dorpspomp
(Kerkstraat 31) is een door verbouwingen sterk gewijzigde gotische kerk. De toren uit omstreeks 1400 vormt het oudste deel. In de 15de eeuw kwam het driebeukige basilicale schip tot stand. De toren heeft drie geledingen en aan de westzijde dubbele, haaks op elkaar staande steunberen; die aan de noordzijde zijn tot traptoren uitgebouwd. De ingesnoerde spits ging in 1708 verloren en werd in 1718 herbouwd. Van 1648 tot 1812 was de kerk hervormd. In 1881 wijzigde men het interieur en de vensters in neogotische trant. Naar plannen van H.W. Valk werd de kerk in 1930-'31 vergroot: men trok de zijbeuken aan weerszijden van de toren door en verlengde de dwarskapellen; het oude koor maakte plaats voor een nieuw koor met zijkapellen. De kerk kreeg hierdoor een sterk centraliserende plattegrond, kenmerkend voor een zogeheten christocentrische kerk. Het kerkorgel heeft een neobarokke kast uit 1838, gemaakt door B.P. van Hirtum, en pijpwerk uit 1852 van F.C. Smits. De pastorie (Kerkstraat 29) stamt uit omstreeks 1900.
De R.K. Lieve Vrouwekapel (Markt 1) is een bakstenen kapel met driezijdige sluiting en dakruiter, in 1464 gesticht door ridder Hendrick van Eyck. De kapel werd in 1654 gerepareerd en in 1660 ingericht tot raadhuis, gevangenis en brandspuithuis. In 1919 vond een ingrijpende restauratie plaats onder leiding van G. Dobbe. Nadat in 1957 het nieuwe raadhuis gereed was, heeft men het gebouw weer als kapel ingericht en opnieuw gerestaureerd. Daarbij herstelde men de oude vensterindeling, maar liet tevens de zandstenen kozijnen uit 1919 in het muurwerk zichtbaar. Het tongewelf, met vijf ribben, stamt uit de bouwtijd.
De Herv. kerk (Markt 38) is een eenvoudig bakstenen zaalkerkje met dakruiter en driezijdig gesloten kopse gevels. De kerk stamt oorspronkelijk uit 1812, maar werd in 1861 herbouwd. De preekstoel met koperen lezenaar en zandloperhouder is 18de-eeuws.
Eersel, Markt
De dorpspomp (Markt ong.) uit 1864 is uitgevoerd in hardsteen en wordt bekroond door kleine gebeeldhouwde torens met kantelen, overeenkomstig het gemeentewapen van Eersel.
Woonhuizen. Aan de gaaf bewaarde Markt staan diverse (Kempische) dorpswoonhuizen. Markt 17 is de oudste en stamt uit 1669. Naast dit huis met mogelijk houten gebint, komen eenlaagshuizen met balkdragende zijmuren voor, zoals Markt 49-51, en huizen met twee bouwlagen, zoals de voorm. burgemeesterswoning Markt 15 uit omstreeks 1860.
Steensel. Dit dorp ten noordoosten van Eersel ontstond in de middeleeuwen in het stroomgebied van Gender en Run. De omstreeks 1400 gebouwde kerktoren (Kerkdreef 9) is een restant van de in 1933 gesloopte middeleeuwse St.-Luciakerk, waarvan het schip al in 1821 was vernieuwd. De eenvoudige, maar indrukwekkende toren heeft drie geledingen zonder steunberen, een traptoren en een toegang in een diepe nis. De tweede geleding is voorzien van spaarvelden met gekoppelde rondbogen, en de derde geleding heeft galmgaten die door een overhoeks geplaatste penant in tweeën worden gedeeld. Wellicht dateert de derde geleding van een verbouwing in 1495, toen Wouter Kaerwas ook de klok goot. De nieuwe R.K. St.-Luciakerk (Eindhovenseweg 30) is een zaalkerk uit 1934, gebouwd naar plannen van F. Vervest.
Auteursrechtelijk beschermd
