Schalkwijk, R.K. kerk St.-Michaël, interieur naar het koor
kwam tevoorschijn bij de restauratie (omstreeks 1970). De bakstenen toren is waarschijnlijk in de eerste helft van de 13de eeuw gebouwd en mogelijk in de 16de eeuw verhoogd. De gevels laten halverwege de tweede geleding een overgang zien van een romaanse detaillering (lisenen, rondboogfriezen en rondboogvormige galmgaten) naar een laat-gotische (spitsboognissen). In 1804 verlaagde men het koor en verving men het bouwvallige schip en de zijbeuken door het huidige eenbeukige schip met rondboogvensters. Het schip kreeg toen een houten tongewelf, rustend op trekbalken met korbeelstellen. Uit de 17de eeuw dateren de kansel met boogpanelen (1648), het koperwerk en enkele herenbanken. Eén daarvan kreeg een met gesneden voluten en bladwerk versierde overhuiving. Tegen de westwand staat een rococografmonument voor de ambachtsheer Balthasar de Leeuw (†1754), geflankeerd door treurende putti.
Bij de kerk staat de dorpspomp (Brink), een achtkantige gietijzeren pomp op stenen voet. Deze werd in 1884 vervaardigd door de ijzergieterij ‘De Prins van Oranje’ te 's-Gravenhage. De R.K. kerk St.-Michaël (Jonkheer Ramweg 18) is een rijke neogotische kruisbasiliek met hoge westtoren, in 1878-'79 gebouwd naar ontwerp van A. Tepe. Tegen de zuidzijde van het koor is een achtkante sacristie aangebouwd, met verdieping en een houten torentje op het dak. De triforiumachtige nissen onder aan de derde geleding van de toren zijn geïnspireerd op de toren van de Herv. kerk van Houten. De rijke, door leden van het St.-Bernulphusgilde ontworpen inventaris, is nog vrijwel compleet aanwezig. De polychrome beschildering van de zuilen, de wanden en de gewelven is goeddeels behouden, zij het hier en daar nogal aangetast. De rijk gesneden preekstoel (1884), altaren en de triomfbalk zijn het werk van F.W. Mengelberg. H. Geuer vervaardigde de glazen in de zijbeuken. De hardstenen doopvont (1879) is van de hand van J.H.
Schalkwijk, Herv. kerk
Brom. In 1986 werd het uit 1758 daterende orgel van de gesloopte Utrechtse Monicakerk, een instrument van J.H. Bätz, in de kerk geplaatst. Op het kerkhof staat een neogotische, kruisvormige grafkapel van de familie Van Wijckersloot van Weerdesteyn, naar ontwerp van H.J. van den Brink. De monumentale pastorie is een herenhuis uit 1835, voorzien van een middenrisaliet en hoeklisenen. Het heeft een zadeldak tussen topgevels.
Het Huis Vuylcoop (Neereind 21) is een grotendeels bepleisterde, kleine woontoren, die vermoedelijk omstreeks 1300 werd gebouwd. Dit gebouw heeft een rechthoekige plattegrond en drie bouwlagen, waarvan de begane grond in feite een boven de grond uitstekende kelder met tongewelf is. De ingang bevindt zich op de eerste verdieping. Een derde verdieping en een traptoren, beide waarschijnlijk pas in de 17de eeuw toegevoegd, werden omstreeks 1800 gesloopt. Toen kreeg het huis ook de huidige vensters. De oorspronkelijke omgrachting is aan de noordoostzijde nog intact. Bij de toren ligt het statige dwarshuis van een 17de-eeuwse boerderij.
Boerderijen. Aan weerszijden van de Schalkwijkse Wetering en elders in de omgeving van het dorp staan verscheidene waardevolle 17de-, 18de- en 19de-eeuwse boerderijen, voor het merendeel met T-vormige plattegrond. Voorbeelden zijn Jonkheer Ramweg 11 (18de eeuw) en Provincialeweg 36
Auteursrechtelijk beschermd
