Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
DBNL Logo
DBNL Logo

Hoofdmenu

  • Literatuur & Taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taal
    • Limburgse literatuur
    • Friese literatuur
    • Surinaamse literatuur
    • Zuid-Afrikaanse literatuur
  • Selecties
    • Onze kinderboeken
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • E-books
    • Publiek Domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Gebruiksvoorwaarden
    • Hergebruik
    • Disclaimer
    • Informatie voor rechthebbenden
  • Over DBNL
    • Over DBNL
    • Contact
    • Veelgestelde vragen
    • Privacy
    • Toegankelijkheid
Monumenten in Nederland. Utrecht

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (29,47 MB)

Scans (94,94 MB)

ebook (33,50 MB)






Genre
non-fictie

Subgenre
non-fictie/naslagwerken (alg.)
non-fictie/architectuur


In samenwerking met:

© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

 

Monumenten in Nederland. Utrecht

(1996)–Chris Kolman, Ben Kooij, Ben Olde Meierink, Ronald Rommes, Ronald Stenvert, Margreet Tholens

Vorige Volgende

Schalkwijk
(gemeente Houten)

Uitgestrekt laagveendorp langs de kort na 1122 gegraven Schalkwijkse Wetering. Aan de zuidzijde daarvan ligt de brink met de Herv. kerk, waaromheen zich enige bebouwing concentreert. De R.K. kerk staat verderop, noordelijk aan de wetering, als centrum van een jongere bebouwingskern. Het lintdorp wordt sinds 1864 doorsneden door de spoorlijn Utrecht-'s-Hertogenbosch.

De Herv. kerk (Brink 10), oorspronkelijk gewijd aan St.-Michaël, bestaat uit een eenbeukig schip met westtoren en een driezijdig gesloten, van de kerkruimte afgescheiden, koor. Het in gotische stijl verhoogde koor bevat nog muurwerk van het oorspronkelijke romaanse, tufstenen koor. Het tufsteenwerk

[p. 199]


illustratie
Schalkwijk, R.K. kerk St.-Michaël, interieur naar het koor


kwam tevoorschijn bij de restauratie (omstreeks 1970). De bakstenen toren is waarschijnlijk in de eerste helft van de 13de eeuw gebouwd en mogelijk in de 16de eeuw verhoogd. De gevels laten halverwege de tweede geleding een overgang zien van een romaanse detaillering (lisenen, rondboogfriezen en rondboogvormige galmgaten) naar een laat-gotische (spitsboognissen). In 1804 verlaagde men het koor en verving men het bouwvallige schip en de zijbeuken door het huidige eenbeukige schip met rondboogvensters. Het schip kreeg toen een houten tongewelf, rustend op trekbalken met korbeelstellen. Uit de 17de eeuw dateren de kansel met boogpanelen (1648), het koperwerk en enkele herenbanken. Eén daarvan kreeg een met gesneden voluten en bladwerk versierde overhuiving. Tegen de westwand staat een rococografmonument voor de ambachtsheer Balthasar de Leeuw (†1754), geflankeerd door treurende putti. Bij de kerk staat de dorpspomp (Brink), een achtkantige gietijzeren pomp op stenen voet. Deze werd in 1884 vervaardigd door de ijzergieterij ‘De Prins van Oranje’ te 's-Gravenhage. De R.K. kerk St.-Michaël (Jonkheer Ramweg 18) is een rijke neogotische kruisbasiliek met hoge westtoren, in 1878-'79 gebouwd naar ontwerp van A. Tepe. Tegen de zuidzijde van het koor is een achtkante sacristie aangebouwd, met verdieping en een houten torentje op het dak. De triforiumachtige nissen onder aan de derde geleding van de toren zijn geïnspireerd op de toren van de Herv. kerk van Houten. De rijke, door leden van het St.-Bernulphusgilde ontworpen inventaris, is nog vrijwel compleet aanwezig. De polychrome beschildering van de zuilen, de wanden en de gewelven is goeddeels behouden, zij het hier en daar nogal aangetast. De rijk gesneden preekstoel (1884), altaren en de triomfbalk zijn het werk van F.W. Mengelberg. H. Geuer vervaardigde de glazen in de zijbeuken. De hardstenen doopvont (1879) is van de hand van J.H.

illustratie
Schalkwijk, Herv. kerk


Brom. In 1986 werd het uit 1758 daterende orgel van de gesloopte Utrechtse Monicakerk, een instrument van J.H. Bätz, in de kerk geplaatst. Op het kerkhof staat een neogotische, kruisvormige grafkapel van de familie Van Wijckersloot van Weerdesteyn, naar ontwerp van H.J. van den Brink. De monumentale pastorie is een herenhuis uit 1835, voorzien van een middenrisaliet en hoeklisenen. Het heeft een zadeldak tussen topgevels.

Het Huis Vuylcoop (Neereind 21) is een grotendeels bepleisterde, kleine woontoren, die vermoedelijk omstreeks 1300 werd gebouwd. Dit gebouw heeft een rechthoekige plattegrond en drie bouwlagen, waarvan de begane grond in feite een boven de grond uitstekende kelder met tongewelf is. De ingang bevindt zich op de eerste verdieping. Een derde verdieping en een traptoren, beide waarschijnlijk pas in de 17de eeuw toegevoegd, werden omstreeks 1800 gesloopt. Toen kreeg het huis ook de huidige vensters. De oorspronkelijke omgrachting is aan de noordoostzijde nog intact. Bij de toren ligt het statige dwarshuis van een 17de-eeuwse boerderij.

Boerderijen. Aan weerszijden van de Schalkwijkse Wetering en elders in de omgeving van het dorp staan verscheidene waardevolle 17de-, 18de- en 19de-eeuwse boerderijen, voor het merendeel met T-vormige plattegrond. Voorbeelden zijn Jonkheer Ramweg 11 (18de eeuw) en Provincialeweg 36

[p. 200]


illustratie
Schalkwijk, Dijkhuis Hoogheemraadschap Lekdijk Bovendams


(krukhuisboerderij) en Provincialeweg 44 (uit 1863).

Ten zuidwesten van de Herv. kerk en de spoorlijn is de aanleg van het Huis te Schalkwijk zichtbaar, waarvan de grachten in 1989 zijn uitgegraven. Aan de andere zijde van Schalkwijk ligt het kasteelterrein van het in 1352 verwoeste Merkenburg.

Het dijkhuis van het hoogheemraadschap van de Lekdijk Bovendams (Provincialeweg 69, op de hoek van de Zuwedijk) is een sober en statig herenhuis uit 1865. Dit heeft een overstekend, door consoles ondersteund dak; gietijzeren kolommen ondersteunen het balkon aan de achterzijde. De dijkmeesterswoning annex dijkmagazijn ‘De Heul’ (Provincialeweg 70) dateert uit 1853. In de hardstenen grenspaal (Lekdijk) van het hoogheemraadschap Lekdijk Bovendams uit 1829 zijn zichtbaar: het wapen van de provincie Utrecht en het devies: ‘Concordia res parvae crescunt’ (Door eendracht groeien kleine zaken).


Vorige Volgende