Monumenten in Nederland. Utrecht

Polsbroek
(gemeente Lopik)

Polsbroek, Langhuisboerderij Dorp 41

Streekdorp ontstaan uit een van oorsprong middeleeuwse veenontginning van het cope-type. Het dorp strekt zich uit langs de Benschopperwetering en heeft een kleine kern aan het westeinde daarvan, nabij de kerk. Langs de wetering staan verscheidene waardevolle oude boerderijen.

Herv. kerk (Dorp 24a), oorspronkelijk gewijd aan St.-Jan de Doper. De bakstenen toren dateert gedeeltelijk uit omstreeks 1300 en is in de 15de eeuw verhoogd. De tweede en derde geleding zijn op vrij ongewone wijze met rondboognissen versierd, terwijl de bovenste geleding in romaanse trant is behandeld, zoals bij de kerktorens in Benschop en Linschoten. Het portaal heeft een spitstongewelf. De toren wordt half omsloten door de kerk. De bakstenen zaalkerk, met mansardedak en neogotische vensters, verrees in 1834 na afbraak van de oude kerk. In het interieur staat een preekstoel uit ongeveer 1840. Het orgel is in 1879 vervaardigd door H.G. Holtgräve te Deventer; de versierde houten balustrade is uit dezelfde tijd. Bij de toegang tot het kerkhof staan 19de-eeuwse stenen hekpijlers, voorzien van omgekeerde toortsen.

Boerderijen. In de streek komen veel boerderijen voor waarvan het woon-

[p. 193]

en het stalgedeelte onder één dak - een rieten zadeldak - zijn gebracht. Dorp 41 is een 17de-eeuwse boerderij van dit type. In de voorgevel zitten ontlastingsboogjes, hoog geplaatste vensters en een deur met zogenaamde vloedstoep. Van de 17de-eeuwse boerderij Benschopperwetering 201 is het woongedeelte tot een krukhuis uitgebouwd. Dorp 211-213 heeft direct achter de stal een kapberg, voorzien van een zadeldak met gesloten einden. Voorbeelden van 18de-eeuwse boerderijen zijn Benschopperwetering 143 en Benschopperwetering 189, beide met een rieten wolfdak. Noordzijdseweg 183 heeft nog een vloedzolder, waarop in tijden van hoog water het vee werd gestald.