Monumenten in Nederland. Utrecht

Lopikerkapel
(gemeente Lopik)

Laagveendorp met voornamelijk agrarische lintbebouwing langs de Enge IJssel. Dit riviertje vindt in zuidwestelijke richting een vervolg in de Lopikervaart via het Lopiker verlaat (een schutsluis uit 1628) bij Uitweg en een gegraven kanaal bij Graaf. Aan het oosteinde van de langs deze smalle wateren uitgestrekte parochie Lopik, werd vermoedelijk al in de 13de eeuw een kapel gesticht, waaraan de plaats haar naam ontleent. Nabij deze kapel verrees het, in 1375 voor het eerst vermelde, kasteel Te Vliet.

De Herv. kerk (Lopikerweg Oost 176a) is een wit gepleisterd, eenbeukig bakstenen kerkje met een vijfzijdig gesloten koor. Het is in de 15de eeuw gebouwd ter vervanging van de bovengenoemde oude kapel. De buitenbepleistering en de houten vensters in het schip dateren van herstelwerk in 1832. In 1949-'50 werd de kerk opnieuw hersteld, waarbij de koorvensters bakstenen traceringen kregen en het dak en het vierkante westtorentje van een nieuwe leidekking werden voorzien. Voor een nieuw portaal tegen de zuidzijde van het koor moest de in 1832 gebouwde consistorie wijken. Deze bracht men toen onder in de westelijke travee van het schip. Het schip heeft een ziende houten kap en met rankmotief beschilderde, 15de-eeuwse trekbalken; het koor wordt gedekt door een houten tongewelf. De kerk heeft 17de-eeuws meubilair, zoals de kansel met 18de-eeuws koperwerk, een memoriebord (1620) en een koperen

[p. 157]

Lopikerkapel, Herv. kerk, interieurschip

kroon. Het houten schotwerk tegen de scheidingsmuur draagt een schildering van de Tien geboden en de Twaalf artikelen van het geloof (1771), met in het midden een 19de-eeuws uurwerk. Om de kerk ligt een klein kerkhof met een ijzeren toegangshek uit 1880.

De dorpsschool (Lopikerweg Oost 181), in neorenaissance-vormen, dateert uit 1887.

Huis te Vliet (Lopikerweg Oost 164). Het huidige gebouw heeft het uiterlijk van een 19de-eeuws landhuis. Het souterrain bestaat voor een belangrijk deel uit zwaar muurwerk van de 14de-eeuwse woontoren. Die toren bezat een kelder met tongewelf en daarboven waarschijnlijk nog drie woonlagen. Op de bel-etage is nog 14de-eeuws muurwerk aanwezig, maar de oorspronkelijke muurdikte is gereduceerd. In de noordwesthoek bevindt zich een 16de-eeuwse stenen spiltrap, behorende bij een toren naast de oorspronkelijke noordingang. Aan het einde van de 17de eeuw werd de ingang naar de huidige zuidgevel verplaatst en een nieuw voorplein aangelegd. Bij de toegang daarvan stond een hek waarvan een van de beide Lodewijk XIV-hekpalen (omstreeks 1740) bewaard bleef. In 1856 kreeg het huis een nieuwe voorgevel met boogvormige ingang. Het huis verloor in 1937 veel van zijn karakter toen een verdieping werd afgebroken.

Boerderijen. Langs de Lopikerweg staan verscheidene waardevolle boerderijen, waaronder Lopikerweg Oost 167, een krukhuisboerderij met in de zijgevel van de kruk ontlastingsbogen daterend van omstreeks 1660.

Lopikerkapel, Huis te Vliet, plattegrond begane grond en eerste verdieping