Jaarsveld
(gemeente Lopik)
Dorpje aan de voet van de Lekdijk, met een eenvoudige rechthoekige structuur, geënt op de middeleeuwse verkaveling van het gebied. Jaarsveld is beschermd dorpsgezicht vanwege de gave ruimtelijke structuur en de karakteristieke lage bebouwing. Belangrijk voor het dorpsbeeld zijn verder de middeleeuwse kerk en het terrein van het voormalige Huis te Jaarsveld.
De
Herv. kerk (Kerkweg 5) is een eenbeukige, wit gepleisterde, bakstenen kerk met een kort en smal, driezijdig gesloten koor. Het schip is vermoedelijk nog 14de-eeuws. Het koor en de ongepleisterde toren dateren uit het eind van de 15de eeuw. De toren heeft drie geledingen,
Jaarsveld, Herv. kerk
haakse steunberen en een overwelfd portaal. Bij de restauratie van de kerk in 1954-'58 werd de 19de-eeuwse gecementeerde afwerkingslaag vernieuwd en de balustrade met arkels aangebracht. De scheidingswand tussen koor en schip verdween, op het koorhek na. Houten tongewelven en trekbalken vervingen na de restauratie gepleisterde gewelven en trekstangen. De preekstoel, het koorhek, het doophek, het offerblok en de herenbank, met in hout gesneden draperie, dateren vermoedelijk uit de 17de eeuw. Het orgel werd in 1871-'72 vervaardigd door C.F.G. Witte.
Van het voorm. Huis te Jaarsveld, dat direct achter de Lekdijk lag, zijn alleen de terreinen van kasteel en voorburcht bewaard gebleven, beide omgeven door een gracht. Van een tweede omgrachting is het gedeelte langs de Lekdijk gedempt. Het kasteel, gebouwd in de tweede helft van de 14de eeuw, werd in 1673 door de Fransen verwoest. Het rietgedekte 17de-eeuwse huisje op het terrein tussen de binnenen buitengracht (L.A. van Alterenweg 28), was het tuinmans- of jagershuis. Verder resteren nog enkele bakstenen boogbruggen.
Het Huis Jaarsveld (L.A. van Alterenweg 27), gelegen ten noordwesten van het voormalige kasteel, is een eenlaags landhuis met rechte kroonlijst onder schilddak. Het is omstreeks 1760 gebouwd en werd in 1867 aan de linkerzijde en naar achter uitgebreid. Schuur met klokgevel en stal dateren uit 1843, het koetshuis stamt uit 1847 en werd vergroot in 1867. Boven de linkerdeur is het wapen van Jaarsveld aangebracht. Het smeedijzeren toegangshek is 18de-eeuws. De tuin is recentelijk aangelegd.
Dijkhuis (Lekdijk Oost 12). Dit pand was tot 1994 zetel van het waterschap Lopikerwaard. Het werd in 1903 in neorenaissance-stijl opgetrokken, naar ontwerp van J.F. Klinkhamer. Het interieur, in dezelfde stijl, is voor een belangrijk deel bewaard gebleven. Het gebouw verving een midden-17de-eeuws dijkhuis, waarvan in het bestaande interieur nog enkele onderdelen bewaard bleven.
Boerderijen. Aan de voet van de dijk staan verschillende karakteristieke boerderijen, waaronder Zorgwijk (Lekdijk Oost 5). Deze grote, wit gepleisterde boerderij met gekoppelde topgevel is in aanleg 17de-eeuws, maar heeft nadien verschillende wijzigingen ondergaan. Het toegangshek is 18de-eeuws, de wapens op de houten pijlers dateren uit 1874.
Jaarsveld, Dijkhuis waterschap Lopikerwaard