Monumenten in Nederland. Utrecht

IJsselstein

Stad aan de Hollandse IJssel, ontstaan bij kasteel IJsselstein. De groei van IJsselstein ging ten koste van het dorp Eiteren, waarvan het in 1310 de parochiezetel overnam. De stichting van de kerk ging uit van Gijsbrecht van Amstel, die in 1279 in dit gebied belangrijke rechten had verworven en zich weldra heer van IJsselstein noemde. Het is niet precies bekend wanneer de nederzetting stadsrechten kreeg. Mogelijk gebeurde dit voor 1331, maar misschien ook pas in

[p. 130]

IJsselstein, Binnenstad

1	Herv. kerk (zie p. 130)
2	R.K. St.-Nicolaasbasiliek (p. 132)
3	cisterciënzerklooster Marienberg (p. 132)
4	stadhuis (p. 132)
5	stadswaag (p. 132)
6	wacht- of tolhuisje (p. 132)
7	restant kasteel IJsselstein (p. 134)
8	korenmolen ‘De Windotter’ (p. 134)

1360. IJsselstein werd enkele keren verwoest, in 1418 door de Utrechters en in 1466 door Gelderse benden.

De stad heeft een regelmatige rechthoekige plattegrond en ligt met een van de korte zijden aan de IJssel. De gracht die in de lengteas door de stad loopt, was vóór 1390 vermoedelijk het zuidoostelijke deel van de omgrachting. Omstreeks 1390 werd IJsselstein - wellicht opnieuw - ommuurd, wat ook een vrij aanzienlijke uitbreiding aan de zuidoostzijde inhield. De Nieuwpoort (nu een nieuwbouwwijk) werd erbij getrokken, ongeveer tot aan de huidige Paardenlaan. Na de verwoesting van 1466 verkleinde men het stadsgebied echter weer, zodat alleen nog een smalle strook van de Nieuwpoort binnen de nieuwe ommuring kwam. De omvang die IJsselstein toen kreeg, hield het tot ver in de 19de eeuw. In 1551 kwam IJsselstein door het huwelijk van Anna van Egmond en Buren met prins Willem van Oranje in het bezit van het huis Oranje-Nassau. Tot 1795 bleven de stad IJsselstein en het gebied rond Benschop een vrije baronie binnen de Republiek.

De vrij regelmatige stadsstructuur van IJsselstein heeft misschien te maken heeft met een oud verkavelingspatroon. De lengteas van de stadsplattegrond ligt in ieder geval parallel met de richting van de kavels in dit gedeelte van de Lopikerwaard. Vanaf de poorten aan de korte zijden verdelen twee hoofdaders het stadsgebied in drie gelijke, langwerpige stroken; de ene loopt vanaf de Benschopperpoort langs de Benschopperstraat en de Utrechtsestraat, de andere loopt vanaf de IJsselpoort langs IJsselstraat, Voorstraat en Schuttersgracht. Centraal in de middelste strook ligt het stadhuis. De Herv. kerk en de St.-Nicolaaskerk liggen excentrisch in de noordelijke strook, die aansluit op het voormalige kasteelterrein. De eenvoudigste bebouwing concentreert zich in de zuidelijke strook, bij de versmalde binnengracht of haven. De bebouwing kenmerkt zich door relatief veel eenlaags huizen, waaronder veel dwarse huizen. De 15de-eeuwse omgrachting is nog aanwezig. De stadsmuur werd vanaf 1852 vrijwel geheel afgebroken; voor een deel kwamen daarvoor plantsoenen in de plaats. Vooral na de Tweede Wereldoorlog heeft IJsselstein zich aanzienlijk uitgebreid, ook aan de overkant van de Hollandse IJssel.

De Herv. kerk [1] (Kronenburgplantsoen 2), oorspronkelijk St.-Nicolaaskerk, is in 1309 door Gijsbrecht van IJsselstein gesticht als parochiekerk en werd in 1397 kapittelkerk. Het is een ruime, laat-gotische kruiskerk met pseudo-basilicaal schip, een koor met omgang en een westtoren in vroege renaissance-stijl, voorzien van een bekroning in de stijl van de Amsterdamse School. Waarschijnlijk vanwege de verwoesting van de stad in 1466 heeft men de kerk volledig herbouwd; ze dateert in hoofdzaak uit het einde van de 15de eeuw. Waarschijnlijk kort na 1500 is de kooromgang nog veranderd. In het begin van de jaren dertig van de 16de eeuw verrees de toren. In 1911 brandden toren en kerk geheel uit. Het herstel van de kerk, onder leiding van J.F.L. Frowein, voltooide men in 1916; de toren werd pas in 1925-'28 hersteld.

Opvallend aan de kerk is de kooromgang. Deze heeft grote vensters, waarvan de koppen door puntgevels en steekkappen worden omvat. De omgang vertoont overeenkomsten met die van de Oude kerk te Amsterdam en de St.-Janskerk in Gouda. De geveltoppen hebben natuurstenen spekbanden, een ronde nis met vierpas en zandstenen afdeklijsten met hogels en een kruisbloem. Dat het de bedoeling was de zuiderzijbeuk te vergroten en een hoger dak aan te brengen, kan worden afgeleid uit een staande tand aan de toren en de wijze waarop de oostgevel van de toren is afgewerkt. Tegen de huidige zijbeuk staat een portaal met bovenruimte en tegen het koor een na 1911 veranderde sacristie. De natuurstenen venstertraceringen in 15de-eeuwse trant zijn een product van de herbouw na de brand in 1911. Bij het herstel kreeg het interieur opnieuw houten tongewelven. De zuilen met hun achtkantige basementen en lijstkapitelen, de scheibogen en de traceringen boven de scheibogen van het koor werden als schoon metselwerk behandeld; vóór de brand

[p. 131]

IJsselstein, Herv. kerk, plattegrond (1912)

IJsselstein, Herv. kerk, middeleeuws grafmonument van de Heren van IJsselstein

waren ze gepleisterd. De zijbeuken van het schip zijn smal, zoals vermoedelijk ook de oorspronkelijke kooromgang was vóór de verbreding na 1500.

Van de inrichting van de kerk ging in 1911 al het meubilair en het 18de-eeuwse Bätz-orgel verloren. Gespaard bleven slechts de 17de-eeuwse lezenaars en vier 17de-eeuwse koperen kronen. Het neogotische koor- en doophek, de kansel en de banken werden ontworpen door Frowein. In het koor staan twee grafmonumenten, gerestaureerd in 1856, 1911 en 1982-'83. Op het grootste, geheel uitgevoerd in Naamse steen en daterend uit ongeveer 1370, liggen vier beelden. Voorgesteld zijn van links naar rechts: Gijsbrecht van Amstel, heer van IJsselstein en stichter van de kerk (†1344), zijn vrouw Bertha van Heukelom, hun zoon Arnoud (†1363), ook heer van IJsselstein en diens vrouw Maria van Henegouwen. Boven de hoofden zijn gotische baldakijnen aangebracht. Aan de voeten van de heren ligt een leeuw als symbool van moed en bij hun echtgenotes een hond als teken van trouw. De andere tombe is die van Aleid van Culemborg (†1471), de vroeg gestorven vrouw van Frederik van Egmond, heer van IJsselstein (†1522). Het wit geverfde beeld, met twee engeltjes bij het hoofdkussen en een hondje aan de voeten, is van terracotta. De tombe, van Naamse steen, heeft nissen waarin beeldjes hebben gestaan en halfronde corinthische zuiltjes van terracotta. Het monument, dat vermoedelijk niet eerder dan ongeveer 1540 werd vervaardigd, is een goed voorbeeld van de Zuid-Nederlandse renaissance-stijl van die tijd en doet denken aan het werk van Jean Mone uit Mechelen. In het koor liggen voorts nog enige fraaie laat-gotische en renaissancistische grafzerken.

De toren is een hoogst belangrijk en uniek voorbeeld van vroege renaissancearchitectuur in ons land. Hij is een regelrechte uiting van de Italiaanse renaissance-stijl en, naar alle waarschijnlijkheid, ontworpen door de Italiaanse architect en vestingbouwkundige Alessandro Pasqualini uit Bologna, die vanaf 1530 voor de heer van IJsselstein werkte. Het waarschijnlijk in 1535 voltooide bouwwerk staat nog tot en met de eerste achtkant overeind; de oorspronkelijke bekroning ging in 1568 door brand verloren. De vierkante romp bestaat uit drie triomfboogachtige geledingen die aan drie zijden voorzien zijn van natuurstenen pilasterstellingen volgens de dorische, de ionische en de corinthische orde. De tweede en derde geleding hebben rondboognissen met schelpversiering in natuursteen. Het eerste achtkant heeft rondboognissen en -openingen in dezelfde trant. In 1633-'35 kreeg de toren zijn huidige tweede achtkant, min of meer in de trant van de eerste en een nieuwe houten bekroning. Dit alles was een ontwerp van de Delftse steenhouwer Adriaen van Spieringshoeck. Bovendien heeft men de kroonlijst en het onderliggende metselwerk van de eerste achtkant vernieuwd. Nadat de 17de-eeuwse bekroning bij de brand van 1911 verloren was gegaan, kwam ten slotte het derde achtkant tot stand. In 1921 had de Amsterdamse architect M. de Klerk hiervoor het ontwerp geleverd, maar het werk werd pas na zijn dood uitgevoerd.

IJsselstein, Herv. kerk, toren (1984)

[p. 132]

De bouw van de bekroning en het herstel van de rest van de toren kwamen in 1925-'28 tot stand onder leiding van H.A.J. Baanders. In de stijl van de Amsterdamse School zijn de hoeken van het bakstenen achtkant naar buiten rond uitgebogen. De bekroning, in de vorm van een kroon, bestaat uit in loodbekleding gevat gewapend beton; de bijbehorende vlaggenmast is later vernieuwd. Op de hoeken van de omloop, aan de voet van de eerste achtkant, bracht men pinakels met de symbolen van de vier evangelisten aan, vervaardigd door de beeldhouwer H. Krop. Deze maakte ook nieuwe kapitelen voor de derde geleding van de torenromp. Het metselwerk onder en de natuurstenen schelpen in de nissen van deze geleding verving men door siermetselwerk. Voorts kreeg de toren een nieuwe ingang naar de kerk, volgens een ontwerp van Baanders.

De R.K. St.-Nicolaasbasiliek [2] (St.-Nicolaasstraat 12) is een driebeukige, neogotische hallenkerk met een westtoren en een vijfzijdig gesloten middenkoor. De zijbeuken, met steekkappen, eindigen aan weerszijden van de toren in de doopkapel en de Mariakapel. De kerk werd in 1885-'87 gebouwd naar een ontwerp van A. Tepe en geldt als een van zijn beste werken. Hij werd hierbij geïnspireerd door de gotische hallenkerken in Westfalen en door de Nederrijnse gotiek van zijn geboortestreek. De kerk onderging in 1968-'72 een grondige

IJsselstein, R.K. Basiliek St.-Nicolaas, interieur naar het koor

restauratie, waarbij men onder meer de opengewerkte balustrades - oorspronkelijk in beton verving. Inwendig heeft de kerk slanke ronde pijlers met colonnetten, netgewelven boven het middenschip, stergewelven boven zijbeuken en koor, een geornamenteerde tegelvloer en een bescheiden polychromie. Altaren, koorbank, triomfkruis, gipsen kruiswegstaties en enkele van de beelden komen uit het atelier van F.W. Mengelberg te Utrecht. De koorbank is, evenals de smeedijzeren kronen, afkomstig uit de inmiddels afgebroken neogotische R.K. kerk O.L.-Vrouw ten Hemelopneming aan de Biltstraat te Utrecht. De zeer rijk, in barokstijl gesneden preekstoel dateert uit omstreeks 1700. Men schrijft hem toe aan de Antwerpse kunstenaar Cornelis van der Voort. Ook de gebogen communiebank, waarvan nu twee delen terzijde in het koor staan opgesteld en waarvan het middenstuk is verwerkt in het moderne altaar en de lezenaar, is waarschijnlijk een Antwerps werk uit ongeveer 1700. De kerk is rijk aan glazen: één van H. Geuer uit 1889, verscheidene uit het atelier van C. van Straaten te Utrecht (1925-'26), uit het atelier Louis van der Essen te Roermond (1949-'50) en één uit het atelier Bogtman te Haarlem (1972). In de Mariakapel staat het vermoedelijk 13de-eeuwse, houten beeldje van O.L.-Vrouw van Eiteren. Maarschalkerweerd & Zoon te Utrecht vervaardigde in 1892 het orgel, dat is opgesteld in twee kasten aan weerszijden van het westvenster. Het is bij een restauratie in 1972 enigszins gewijzigd.

Het voorm. cisterciënzerklooster Mariënberg [3] (Benschopperstraat 43) werd omstreeks 1490 gebouwd en na een brand in 1537 herbouwd.

Vanaf 1577 was het complex in gebruik als gasthuis en stond het bekend als het Ewoudsgasthuis. Het nu nog resterende gebouw moet een gedeelte van de zuidoostvleugel van het voormalige klooster zijn geweest. Het heeft enkele steunberen, spitsboogvensters en 17de-eeuwse kruisvensters op de verdieping. Behalve zeven, deels nog overwelfde traveeën van de kloostergang, meent men op de begane grond nog de sacristie en de kapittelzaal, beide overwelfd, te kunnen onderscheiden en op de verdieping het dormitorium. De kloosterkerk, die haaks

IJsselstein, Cisterciënzerklooster Mariënberg

op deze vleugel langs de Kloosterstraat lag, werd in 1697 afgebroken. In 1983-'84 is het resterende kloostergebouw gerestaureerd, opnieuw gepleisterd en verbouwd tot een restaurant en woningen.

Het voorm. stadhuis [4] (Utrechtsestraat 79) werd tussen 1557-'68 gebouwd. De dakruiter, met klok en uurwerk, dateert uit 1605 en de ionische toegangspoort uit 1608. De afwisseling van baksteen en natuursteenbanden, de keldervensters met korfbogen, de trapgevels en de, verdwenen, Vlaamse gevels, zijn kenmerkende elementen van de hier toegepaste maniëristische bouwstijl.

In 1756 bracht men aan de voorzijde het hardstenen bordes met stadswapen aan. Bij een verbouwing in 1837-'38 werden de gevels gepleisterd en voorzien van empire-vensters. Ter vervanging van de cellen in de kelder heeft men in 1879-'80 aan de achterzijde een woonhuis verbouwd tot Huis van Bewaring (Weidstraat 1). Bij de restauratie in 1974-'77 werd het gebouw ontpleisterd en de dakruiter vernieuwd. In de burgerzaal op de hoofdverdieping zijn nog twee oorspronkelijke moerbalken met gebeeldhouwde kraagstenen onder de korbelen zichtbaar. De stadswaag [5] (Benschopperstraat 39-41) dateert uit 1779 en verving het oude waaggebouw uit 1599 op dezelfde plaats. Op de verdieping bevond zich de waagmeesterswoning. De rondboogpoort met geblokte omlijsting wordt geflankeerd door deuren, waarvan er één toegang geeft tot de bovenwoning. In het interieur is de oude gevelsteen uit 1599 opgenomen met een weegschaal en de tekst: ‘Weecht wel doet ellick recht’.

Het wacht- of tolhuisje [6] (IJsselstraat 2) dateert uit 1622. Het pand

[p. 133]

IJsselstein, Stadhuis

heeft een voor die tijd kenmerkende trapgevel met toppilaster rustend op een bakstenen console. Tot de restauratie in 1972, toen een historiserende onderpui werd toegevoegd, diende het pand als opslagplaats voor de brandspuit. Woonhuizen. De oudste woonhuisgevels van IJsselstein dateren uit het eind van de 16de eeuw en zijn gebouwd in maniëristische stijl. Vergelijkbare, maar in detaillering afwijkende gevels uit die periode zijn met name te vinden in Oudewater en verder in de stad Utrecht (Oudegracht 111) en in Zuid-Holland

IJsselstein, Stadswaag

(‘Dordtse gevels’). De voor- en zijgevel van Utrechtsestraat 50 dateren uit het eind van de 16de eeuw. De vensters hebben met natuursteenblokken gedecoreerde ontlastingsbogen. Deze bogen lopen tussen de vensters door en eindigen op gebeeldhouwde consoles. De boogvelden zijn voorzien van siermetselwerk in vierpas- en diamantkopmotief. De gevel heeft twee natuurstenen leeuwenkoppen. De topgevel is verdwenen; de pui is uit 1931. Het interieur bevat onder meer een kelder met troggewelf, een samengestelde balklaag met fraai gesneden, gekleurde consoles en een oorspronkelijke kapconstructie. Iets eenvoudiger van decoratie is de voorgevel van Utrechtsestraat 69-71, eveneens aan het eind van de 16de eeuw gebouwd. Het was oorspronkelijk een dubbel huis met twee topgevels. De nissen rond beide deuren en de vensters zijn voorzien van natuursteenblokjes en een gebeeldhouwde sluitsteen. Bij de verbouwing van het rechter deel tot winkel in 1927 werden twee vensters vervangen door een etalage. De kernen van de huizen Hofstraat 4-6 en 8 zijn mogelijk nog 16de-eeuws, maar het uiterlijk wordt bepaald door de gevels uit de vroege 19de eeuw.

Uit de 17de eeuw zijn diverse huizen bewaard gebleven. Benschopperstraat 34, een huis met opkamer, dateert volgens een gevelsteen uit 1623, maar in de zijgevel is ouder muurwerk aanwezig. Een gevelsteen met de tekst In 't Moriaanshooft en bijbehorende afbeelding dateert de gepleisterde trapgevel van Utrechtsestraat 54 in 1639. Het pand herbergt onder meer een 17de-eeuwse spiltrap en een 19de-eeuws winkelinterieur. Havenstraat 8/Walkade 16a en Havenstraat 20-21 zijn van oorsprong 17de-eeuwse koopmanshuizen, met later gewijzigde deuren vensterpartijen. Deze brede, eenlaags dwars huizen hebben in het midden van voor- of achtergevel een topgevel. Eenvoudige 18de-eeuwse klokgevels hebben bijvoorbeeld Benschopperstraat 1 en 40 (1767). Groter en voornamer zijn enkele omstreeks 1800 en in de eerste helft van de 19de eeuw gebouwde of verbouwde herenhuizen, zoals Utrechtsestraat 62, Kloosterstraat 5-5a en 17-17a, Kerkstraat 1, 4 en 17-17a. Kerkstraat 2 heeft een empirevoorgevel met erker en een gaaf interieur. Het omstreeks 1800 gebouwde huis vormt de kern van een soort buitenplaats in de stad. Bij dat complex horen ook Kronenburgplantsoen 4, 6 en 8, respectievelijk een herenhuis (omstreeks 1850), een dienstwoning (18de eeuw) en een wit gepleisterd koetshuis (begin 19de eeuw).

De drie woningen Utrechtsestraat 1-3-5 zijn omstreeks 1902 gebouwd voor het hogere personeel van de houtverwerkende fabriek Schilte. Hotel-restaurant 't Wapen van IJsselstein (Utrechtsestraat 20) is omstreeks 1910 in neorenaissance-stijl gebouwd. Het 32 arbeiderswoningen omvattende complex Imminkplein/Poortdijk, ook wel ‘het rode dorp’ genoemd, verrees in 1911 in opdracht van de IJsselsteinse Bouwmaatschappij. Het ontwerp is van de Utrechtse architect K. van den Berg. In IJsselstein staan enkele kleinschalige vakwerkvilla's, zoals bijvoorbeeld Hoge Biezen 32, de in 1911 gebouwde pastorie van de Geref. Gemeente. F. Bosch liet in 1929 het landhuis Repos Ailleurs (Achtersloot 102) bouwen, in vormen die aan de Amsterdamse School en de Engelse cottage-stijl verwant zijn. Het ontwerp is van J.H. Rollmann. Architect J. Wielder maakte het ontwerp voor Kronenburgplantsoen 7, een landhuis dat in 1931 voor A. Leerling werd gebouwd in de stijl van de Nieuwe Zakelijkheid.

[p. 134]

IJsselstein, Kasteel IJsselstein, interieur traptoren

Kasteel IJsselstein [7] (Kronenburgplantsoen 9), dat in 1279 voor het eerst wordt genoemd, werd in 1417 gesloopt. Pas een halve eeuw later zou Frederik van Egmond het laten herbouwen. Aan twee zijden van een groot binnenplein verrees in de laatste decennia van de 15de en de eerste decennia van de 16de eeuw een uitgestrekt complex. Dat kreeg in 1528-'31 als het ware zijn bekroning met de bouw van een hoge, nagenoeg vierkante, traptoren met schilddak. Toen het kasteel in 1888 werd afgebroken, bleef alleen de toren gespaard. Hij is na de Tweede Wereldoorlog gerestaureerd. De gevels van de toren hebben natuurstenen speklagen en smalle vensters met stenen tussendorpels en ontlastingsbogen. Inwendig bevat hij alleen een bijzonder ruim opgezette wenteltrap, met bordessen en met sierlijk gemetselde tudorbogen en ribgewelven en een kleine bovenzaal met schouw en uitgebouwd secreet. De bovenzaal kan als belvédère worden beschouwd. De toren wordt toegeschreven aan de bouwmeester Rombout Keldermans II.

Vestingwerken. De oude stadsgracht, die ter hoogte van de IJsselpoort in verbinding staat met de Hollandse IJssel, is redelijk goed bewaard gebleven. De middeleeuwse stadsmuur is echter vrijwel geheel gesloopt. Aan de zuidoostzijde van de binnenstad ligt over een lengte van ongeveer honderd meter een stuk van de 17de-eeuwse vestingwerken, bestaande uit walkade, keermuur en glacis. De IJsselpoort en de Benschopperpoort, respectievelijk aan de noordoost- en aan de zuidwestzijde van de stad, dateren uit 1852 en werden beide door de Utrechtse architect C. Kramm ontworpen. Zij kwamen in de plaats van de toen afgebroken stadspoorten. De huidige, in kloostermoppen opgetrokken, bouwwerken zijn niet meer dan borstweringen aan weerszijden van de straat. De IJsselpoort heeft lage, neogotische torentjes aan de kant van de stadsgracht. De Benschopperpoort is voorzien van hoekpilasters met acroteriën. Tot 1950 vormden deze ‘poorten’ de enige toegangen tot de binnenstad.

Korenmolen [8] ‘de Windotter’ (Walkade 73) staat op een restant van de stadsmuur. Het is een ronde bakstenen stellingmolen, waarvan de romp uit 1732 dateert. De in 1918 onttakelde molen werd in 1984-'88 volledig hersteld. Langs de Walkade staan verder nog enkele hoepschuren ook griendschuren genoemd uit de 19de eeuw. Uit de hoep- en wagenmakersnijverheid is ook de in 1838 gestichte meubelfabriek van B. Schilte & Zn. voortgekomen. Voor die fabriek verrezen in 1904-'11 enkele, voor de bouwtijd karakteristieke, gebouwen tussen de Utrechtseweg en de Hollandse IJssel.

Transformatorhuisje (Mr. Abbink Spainkstraat) voor de PUEM, gebouwd in de vormgeving van de Delftse School, naar een ontwerp van H.E. Schulte. Het uit 1949 daterende gebouwtje heeft een reliëfsteen waarop een allegorische voorstelling op de elektriciteit is te zien.

Boerderijen. Havenstraat 28 en 32-33 zijn voormalige, 17de-eeuwse stadsboerderijen van het dwarshuistype. Uit de tweede helft van de 18de eeuw dateert Voorstraat 38, een stadsboerderij met kelder en opkamer. Een vergelijkbaar dwars pand met opkamer is IJsselstraat 16-18. Ook langs de Noord-IJsseldijk en de Achtersloot liggen waardevolle boerderijen. Uit de 17de eeuw dateren IJsselhoef (Noord IJsseldijk 14), uit 1610 en De Meernhoef (Noord IJsseldijk 28). Beide hebben een afgewolfd rieten dak, een aan één zijde iets uitgebouwd dwars huis met een kelder en opkamer, en een stal met een middenlangsdeel. Enkele aardige 19de-eeuwse boerderijen liggen nu tussen de IJsselsteinse nieuwbouw, bijvoorbeeld Zonderzorg (Achtersloot 47) en Buitenzorg (Achtersloot 124), uit 1881. Gerbrandytoren (Hogebiezendijk 21), ten zuiden van IJsselstein. De 382 meter hoge televisietoren, bekend als de zender Lopik, bestaat uit een betonnen toren, aan de bovenkant voorzien van enkele uitgekraagde omlopen. Daarop staat een getuide antenne, die vanwege de uitbreiding van het televisienet in 1987 is vernieuwd.

Het Nozema-zendergebouw voor de wereldomroep (Hogenbiezendijk 64a), uit 1954-'55, is gebouwd naar

[p. 135]

IJsselstein, Nozema-zendergebouw

ontwerp van B. Merkelbach en P. Elling in opdracht van de Nederlandse Omroep Zender Maatschappij (NOZEMA). Het gebouw is geheel ontworpen op een vaste traveemaat en uitgevoerd in betonskeletbouw. Het is een goed en verzorgd voorbeeld van de functionalistische tak van de wederopbouwarchitectuur. Het bestaat uit een lage voorbouw met kantoren en daarachter een hoger, driebeukig, zendergebouw, gelegen in een door Mien Ruys ontworpen tuin. Het wachthuisje aan de weg en de lantaarnpalen stammen uit dezelfde tijd.

De Looije brug (bij Lagedijk 23) is een uit 1638 daterende boogbrug over de Enge IJssel.