Huis ter Heide-Bosch en Duin
(gemeente Zeist)
Het gehucht Huis ter Heide, op de Utrechtse Heuvelrug ten noorden van Zeist, ontstond na aanleg van de Amersfoortseweg in 1652-'53, waarlangs landhuizen als Beukbergen en Zandbergen verrezen. Het dankt zijn naam aan de bij deze weg gelegen herberg, die al in 1792 bestond. Nadat de weg in 1809 werd verbeterd tot een bruikbare postweg, groeide het gehucht uit tot een dorp. In 1902 werd langs de spoorlijn Utrecht-Zeist het inmiddels buiten dienst gestelde station Huis ter Heide geopend (Amersfoortseweg 10F). Kort daarna ontstonden ten noorden van de weg de villaparken Zandbergen (nu Blookerpark geheten) en het uitgestrekte Bosch en Duin.
De Herv. kerk (Amersfoortseweg 47) is een wit gepleisterde zaalkerk uit 1858-'59, met steunberen en rondboogvensters. Boven de westgevel staat een in 1915 verbouwd torentje met puntvormig koepeldak, waarin een klok uit 1659 hangt van F. Hemony.
Buitenplaatsen. De kern van de buitenplaats Zandbergen (Amersfoortseweg
Huis ter Heide, Buitenplaats Zandbergen
18) is een blokvormig landhuis met hoekpilasters, uit het einde van de zeventiende eeuw. De met gebogen zijden uitgebouwde middenpartij van de voorgevel heeft in het midden een ingangspartij in Lodewijk XIV-stijl, voorzien van een brede trap. Bij een verbouwing in 1920 door J.W. Hanrath kregen de vensters een roedenverdeling in 18de-eeuwse trant. De bijbehorende overplaats werd in 1860 een landschapspark, volgens een ontwerp van H. Copijn. In de tuin staat een
folly (‘Het Keienhuisje’), uit ongeveer 1860; in de gevel zit een jaartalsteen met gefingeerde datum MDCC (1700) en een wijzerplaat met gefixeerde tijd. Aan de kant van de Ericaweg staat op een heuvel een ijskelder, gebouwd omstreeks 1860; de oorspronkelijk daarop geplaatste watertank heeft men in 1976 gedemonteerd. In 1900 liet cacaofabrikant J. Blooker de overplaats reorganiseren en nam hij haar in exploitatie als villapark, genaamd Blookerpark. Aan het einde van de overplaats van Zandbergen, in de as van de Gezichtslaan, verrees in 1912 de buitenplaats
Rodichem (Park Rodichem 1-2), in opdracht van J.C. Soeters en naar ontwerp van F.A. Bodde. Het tuinontwerp was van H. Copijn. Op enige afstand staat een voormalige portierswoning.
Dijnselburg (Amersfoortseweg 10) is een buitenplaats waarvan het hoofdgebouw dateert uit 1883. Het vervangt een gebouw uit 1854 dat in 1883 werd gesloopt. Het nieuwe pand werd in vroege neorenaissance-vormen ontworpen door J.G. Wentink voor Jhr. C.F.A. Roëll. Het landschapspark dateert in opzet nog uit 1854. Het herenhuis
Beukbergen (Amersfoortseweg 59) werd in 1910 gebouwd naar ontwerp van G.C. Bremer. A.H. Baron Sloet van Marxveld liet het bouwen op de plaats van het 17de-eeuwse buiten Beukbergen. Het ontwerp is geïnspireerd door de Engelse landhuisbouw, zoals vooral zichtbaar is
aan de zware schoorstenen in Tudor-stijl.
Landhuizen. Het Huis Ter Wege (Amersfoortseweg 17-17a) werd in 1905 ontworpen door J.W. Hanrath en in 1912 vergroot. De architectuur grijpt - kenmerkend voor het werk van Hanrath - terug op de Amerikaanse koloniale bouwstijl. Het tuinontwerp, in gemengde stijl, is van L.A. Springer. Op het terrein staan een bijbehorend koetshuis en tuinmanswoning. Van vergelijkbare stijl is het in 1910 gebouwde landhuis Vossenlaan 44, naar ontwerp van de Rotterdamse architect J. Verheul voor Jac. van Vollenhove uit Rotterdam, met een tuinontwerp van D. Meeuwenberg. Twee andere landhuizen van landelijk bekende architecten zijn Conifera (Taveernelaan 10) uit 1910, ontworpen door J.H.W. Leliman in ‘Um 1800’-vormen en De Horst (Baarnseweg 25-27). Het laatstgenoemde is een landhuis met tuinmanswoning uit 1912, gebouwd voor E.G. Duyvis naar een ontwerp van
Auteursrechtelijk beschermd
