Monumenten in Nederland. Utrecht

Den Dolder
(gemeente Zeist)

Den Dolder kwam in 1895 tot ontwikkeling na opening van een spoorweghalte aan de lijn Utrecht-Amersfoort. De buurtschap kreeg haar naam in 1911. Vlakbij de halte werd in 1902 de zeepfabriek ‘De Duif’ gevestigd; de fabriek is verdwenen maar de bijbehorende arbeiderswoningen zijn bewaard gebleven. In de bosrijke omgeving ontstonden verscheidene herstellingsoorden en inrichtingen, waaronder de Willem Arntszhoeve.

De Geref. kerk (Hertenlaan 37) is een zaalkerk met uitbouwen aan beide uiteinden en voorzien van een dakruiter. De kerk is gebouwd in 1929 naar ontwerp van J. Wentink en J.P. Wormser.

Buitenplaatsen en landhuizen. De Ewijckshoeve (Soestdijkerweg 12), een wit gepleisterd neoclassicistisch landhuis uit 1834, is in opdracht van D.J. Gildemeester gebouwd op de plaats van een in 1694 aangelegde buitenplaats. Het huis heeft een mansardedak en is aan de voorzijde voorzien van een loggia met ionische zuilen en pilasters. In het interieur bevindt zich een betegelde badkamer in Art Déco-stijl. Het vroege landschapspark bestaat uit een groot open grasveld vóór en een parkbos met kronkelende paden achter het huis. Het bijbehorende koetshuis in neoclassicistische-stijl is in 1925 verbouwd tot woning (Soestdijkerweg 12a). De voormalige hofstede Staalbergen (Soestdijkerweg 3), een uit 1836 daterend neoclassicistisch bakstenen gebouw met rieten dak, in 1925 verbouwd, behoorde ook tot Ewijckshoeve. Op het terrein staat een houten duiventil uit circa 1890. Het wit gepleisterde buitenhuis Prins Hendriksoord (Soestdijkerweg 17) werd in 1883 gebouwd voor de bankier A. Boissevain op een van de buitenplaats Ewijckshoeve afgesplitst perceel. Het landhuis is thans herstellingsoord. Bij een verbouwing in de jaren twintig werd het met een lage verdieping verhoogd. Achter het huis is een belangrijk deel bewaard gebleven van het fraaie landschapspark met waterpartij en gietijzeren brug. Het tuinhuis in vakwerkstijl dateert uit circa 1890. In 1926 werd het terrein verder opgesplitst. Het koetshuis uit 1883 is toen omgebouwd tot de Ernst Sillem Hoeve (Soestdijkerweg 10b). Op een ander deel ontwierp architect

[p. 109]

Den Dolder, Willem Arntzhoeve, hoofdgebouw

J.W. Hanrath uit Hilversum voor G.H. Crone de buitenplaats Vijverhof (Soestdijkerweg 7-7c), waarvan het stalgebouw met koetsiers- en chauffeurswoning in een landelijke stijl zijn vormgegeven. Den Engh (Dolderseweg 120) is een kubusvormig herenhuis, gebouwd in 1918 in opdracht van mej. B.B.J.E. Vermunt, naar ontwerp van H.J. Kolk uit Utrecht in traditionele stijl, met geblokte hoekpilasters, risaliet met fronton en dakruiter. Expressionistisch van vorm is het rustieke landhuis Hertenlaan 35 uit 1927, naar ontwerp van J.P. Wormser en J. Wentink. Het pand heeft een sterk asymmetrische plattegrond en gevels en een rieten dak.

De Willem Arntzhoeve (Dolderseweg 158-256) is het buitengesticht van de bekende Utrechtse psychiatrische inrichting. Op het terrein dat in 1905 in het bezit kwam van de Willem Arntsz Stichting, werd in 1907 een boerderij gebouwd naar ontwerp van G. van Heerde en H. Masselink. Aan deze kern van het buitengesticht werden in 1909-'12 een huis voor de geneesheer-directeur, een woning voor de landbouwopzichter, drie dubbele arbeiderswoningen en enkele paviljoens toegevoegd, alle naar ontwerp van F.W.M. Poggenbeek. Een directie- en een bedrijfsgebouw volgden in 1912. In de loop der jaren kwamen daar nog diverse andere gebouwen bij, waaronder een badhuis (1931) en een paviljoen (1955), naar ontwerp van H.F. Mertens en H.J. Kolk.

Bethesda (Paltzerweg 210) werd in 1910 gebouwd als herstellingsoord voor Joodse kinderen. Het pand is opgetrokken in neobarok-stijl met Duitse invloeden en heeft baksteen-decoraties in de wit gepleisterde gevels. Het ontwerp is van J. Stuivinga.

Het Eilandstation (Dolderseweg 148a) is gebouwd in 1913 voor de Utrechtse Centraal Spoorweg Maatschappij. Het bestaat uit twee afzonderlijke gebouwen onder overstekende zadeldaken die door korbelen worden ondersteund. In het dienstgebouw is het bovengedeelte van hout waarin vensterreeksen zijn aangebracht. In het andere, langgerekte, gebouw waren ruimtes voor twee wachtkamers, een bagageloods en een bureau ondergebracht. In 1959 hebben wijzigingen plaatsgevonden.