Binnen de Poolcirkel

[p. 121]

XIX.
Op de grens van het onbekende.

De avontuurlijkste reis maakte Stefansson bij zijn derde bezoek aan de ijszee-gebieden in de jaren 1913-1918. Van de noordkust van Alaska stak hij het drijfijs van de Noordelijke IJszee over naar Banks-Eiland en maandenlang hoorde niemand iets van de uit drie man bestaande kleine expeditie. Geen wonder, zouden we zeggen. Ze konden onderweg nu eenmaal geen ansichtkaarten sturen en daarom dachten de meeste mensen, dat ze wel omgekomen zouden zijn. Maar jullie begrijpen wel, dat de reis goed afliep, anders hadden de deelnemers aan de tocht het niet kunnen navertellen.

Het was overigens niet zo vreemd, dat de achterblijvers hun hart vasthielden bij deze gewaagde onderneming, als we weten, dat de drie reizigers slechts voor dertig dagen voedsel bij zich hadden. Daar ze na een maand nog niet terug waren, was men algemeen van oordeel dat ze van gebrek omgekomen of door een ongeluk verdronken waren, in ieder geval morsdood.

Er waren maar enkelen, die er een andere mening op na hielden. Dat waren degenen, die Stefansson kenden en die wisten, dat hij niet iets zou aanvangen, dat hij niet

[p. 122]

tot een goed einde kon brengen. Een ongeluk was natuurlijk niet uitgesloten, de mannen konden door het plotseling scheuren van het ijs verdronken zijn, maar dat ze de hongerdood waren gestorven was iets, dat die enkelen beslist niet geloofden. Want ze kenden de bedoelingen van den poolonderzoeker. Dat doel was drieledig.

In de eerste plaats wilde hij een onbekend deel van de Noordelijke IJszee exploreren, in de tweede plaats nieuw land ontdekken, als dat tenminste te ontdekken was en in de derde en voornaamste plaats wilde hij bewijzen, dat poolreizigers konden leven van wat de jacht hun tijdens de tocht over de bevroren zee opleverde.

Dit doel was buitengewoon belangrijk omdat het de oplossing betekende van een van de voornaamste moeilijkheden, waarmee het poolonderzoek tot nu toe te kampen had.

Eeuwenlang zijn de mensen bang geweest voor de strenge poolwinter. Slechts langzamerhand hebben zij hun vrees daarvoor overwonnen. De eerste poolreizigers waagden zich alleen zomers in deze streken. Daarna kwamen er stoutmoedigen, die in het poolijs overwinterden, hoewel ze gedurende de donkere maanden, dat ze ingevroren waren, geen onderzoekingswerk verrichtten. Tegen de tijd, dat de zon weer boven de horizon kwam trokken ze er dan op uit om hun vorsingsarbeid voort te zetten. Toen draaide Peary de practijk volledig om door te bewijzen,

[p. 123]

dat het reizen over het zee-ijs veiliger en gerieflijker werd, naarmate het kouder was.

In de maanden Maart en April 1909 maakte hij van Kaap Columbia, de noordelijkste punt van Grant-land uit per slede een reis naar de Noordpool welke hij als eerste mens op 5 April van dat jaar bereikte. De hele reis heen en terug duurde vier en vijftig dagen en in die tijd werd een afstand afgelegd van bijna dertienhonderd kilometer. Maar een grote moeilijkheid daarbij was het vraagstuk van de voedsel- en brandstoffenvoorziening. Jullie ziet, dat wij niet de eerste zijn, die met dergelijke problemen te kampen hadden!

Peary nam alles, wat hij onderweg meende nodig te hebben mee vanaf zijn basis op Grant-land. Hij moest behalve zijn tenten en dekens tienduizend kilogram eten en brandstoffen meesjouwen en voor het vervoer van deze reusachtige hoeveelheid had hij vier en twintig mannen, honderddertien honden en negentien sleden nodig. Jullie kunt je wel voorstellen hoe hij door een dergelijke karavaan gehinderd werd in zijn bewegingsvrijheid. Steeds moest de ene slede op de andere wachten en het is nu eenmaal een feit, dat je met een klein troepje veel vlugger vooruit komt dan met een optocht.

Dit vraagstuk wilde Stefansson oplossen. Hij wilde bewijzen, dat men bij het poolonderzoek veel vlugger en gemakkelijker kon reizen en daarom veel betere resultaten kon bereiken als men dergelijke grote hoeveelheden niet mee-

[p. 124]

sleepte maar er op vertrouwde, dat de edelmoedige poolgebieden voldoende voedsel opleverden om er iedere dag van te kunnen leven. Zijn devies was: Vertrouw op je geweer en de poolzee zal je niet in de steek laten.

Overtuigd van de juistheid van dit inzicht waagden hij en zijn beide kameraden hun leven en zij slaagden 'cum laude'.

Reeds lang liep Stefansson met de plannen voor deze gewaagde onderneming rond. De moeilijkheid was echter enkele geschikte helpers te vinden. Iedereen trachtte hem er van terug te houden. De blanken verklaarden hem voor stapel gek, de Eskimo's schudden meewarig hun hoofd over zoveel onverstand van die vreemdelingen. Ze hadden er nog nooit van gehoord, dat je een paar honderd kilometer uit de kust zeehonden kon vangen en dat was ook geen wonder want verder dan vijftien kilometer hadden ze zichzelf nog nooit op zee gewaagd.

Stefansson deed een beroep op Natkusiak en Tannaumirk om met hem mee te gaan, maar zelfs deze anders zo moedige Eskimo's weigerden deze keer hem te vergezellen.

'Ik geef jullie net zoveel loon per dag als je anders per week krijgt', bood Stefansson aan.

'Wat hebben we aan een hoog loon als we het leven er bij inschieten?' vroegen de beide Eskimo's. 'Neen, we gaan maar niet mee'.

Ze waren eenvoudig niet te vermurwen en daar Stefans-

[p. 125]

son geen behoefte had aan bangelingen keek hij uit naar andere reismakkers. Eindelijk vond hij twee blanken bereid met hem mee te gaan. Het waren Storker Storkerson en Ole Andreasen, twee Deense Amerikanen, die hun sporen op het gebied van poolreizen reeds verdiend hadden. Het waren beiden uitstekende jagers, ze waren gezond van lichaam en opgewekt van aard en ze waren het met Stefansson eens, dat een goed jager in de poolgebieden geen gebrek hoefde te lijden. Ze hadden genoeg ervaring om te verwachten, dat zeehonden en ijsberen op het ijs even talrijk zouden zijn als op het land.

'De poolzee bevat meer vis en ander gedierte dan de warmere oceanen', hield Stefansson tegenover de ongelovigen vol. 'Zeehonden, die daarvan leven moeten, weten dat nog veel beter dan wij. Die zoeken de plaatsen op waar ze het gemakkelijkst en overvloedigst hun maaltijden kunnen veroveren. En de ijsberen, die hun voedsel weer van de zeehonden betrekken zijn dus daar te vinden, waar veel zeehonden zijn. Zouden wij met onze technische kennis nu minder waard zijn dan een zeehond of een ijsbeer? Wij kunnen leven van vis, zeehond en ijsbeer en we kunnen dus met een gerust hart op reis gaan door streken, waar die drie soorten in overvloed te vinden zijn'. 'Maar je kunt niet alleen van dierlijk voedsel leven', argumenteerden de pessimisten verder. 'Hoeveel dokters zijn er niet, die dat zeggen. Je moet op z'n tijd ook groenten en andere dingen eten'.

[p. 126]

'Die opvatting heb ik door mijn andere tochten allang omver gegooid', antwoordde Stefansson op dit argument. 'Maandenlang heb ik toen alleen vlees gegeten en ik moet jullie zeggen, dat ik me er uitstekend bij gevoeld heb'. 'Nou ja, als jullie dan met alle geweld zelfmoord wilt plegen, dan moet jullie het zelf maar weten, wij hebben je genoeg gewaarschuwd'. Dit waren de laatste weinig opbeurende woorden van de blanke kolonisten aan de noordkust van Alaska.

Stefansson en zijn beide makkers lachten er wat om en maakten zich voor de tocht gereed. Slechts met één enkele slede getrokken door zes flinke honden ging de kleine expeditie het ijs op, begeleid door drie vrienden, die de eerste tachtig kilometer meegingen. Deze drie keerden terug toen ze ongeveer het noordelijkste punt bereikt hadden tot waar ooit een schip in de zomer gekomen was. In de winter was nog nooit iemand op geen stukken na zo ver naar het noorden doorgedrongen in dat deel van de ijszee.

Daar stonden nu onze drie onderzoekers op de grens van het onbekende. Ze waren er zich volkomen van bewust, dat ze net zoveel avonturen beleven konden als ze zelf wilden of niet wilden, hoe voorzichtig ze het ook zouden aanleggen. Iemand, die in het voorjaar over de onafzienbare ijsvlakte van de Arctische zee wandelt kan er niet voor zijn, dat er plotseling een scheur onder hem ontstaat, waar hij in terecht komt, of dat schotsen van een paar

[p. 127]

meter dikte door een storm plotseling boven op de tent neerkletsen, waardoor de bewoners tot moes worden gestampt. En al dergelijke avonturen mogen voor iemand, die er zelf niet bij is interessant en opwindend zijn, onze drie koelbloedige poolreizigers waren vast van plan alles te vermijden, dat ook maar in de verste verte op sensatie leek. Ook zonder dat ze er moeite voor deden zouden ze genoeg sensaties beleven.