Binnen de Poolcirkel

[p. 107]

XVI.
Jachtpartijen,

Iedereen zal wel begrijpen, dat de Eskimo's goede jagers zijn. In één van de vorige hoofdstukken hebben we er al terloops op gewezen, dat ze uitsluitend op vleesvoeding zijn aangewezen, zodat hun leven van de jacht afhankelijk is.

Jacht is bij de Eskimo's geen sport, zoals die vaak in andere landen door bepaalde mensen beoefend wordt, mensen, die er zonder noodzaak op uit trekken om voor hun plezier dieren te doden. Eskimo's moeten hard werken om hun levensonderhoud bij elkaar te jagen en dan wordt dat werk wel eens zó vermoeiend, dat het beslist geen sport meer kan zijn. Ze jagen het hele jaar door om voedsel te krijgen en in bepaalde seizoenen voor kleding. Maar ze doen het nooit louter en alleen voor de aardigheid.

Dagenlang kunnen ze de prairies afzoeken naar sporen van rendieren. Urenlang liggen ze geduldig op de loer tot een kudde grazende dieren dicht genoeg bij is gekomen om er enkelen uit te doden. Sommige stammen gebruiken tegenwoordig kijkers, om het wild reeds van ver af waar te nemen, terwijl ze als wapens geweren hebben, die ze van de blanken kopen. Maar er zijn stammen, zoals we

[p. 108]

reeds vroeger beschreven hebben, die nog steeds jagen met dezelfde soort wapenen, waarmee hun voorouders eeuwen geleden gejaagd hebben.

De groote caribu-jacht vindt plaats in Augustus. In die maand is de huid van het dier het best geschikt om als winterkleding te dienen, een eigenschap, die de Eskimo's duizenden jaren geleden proefondervindelijk en vermoedelijk met schade en schande hebben vastgesteld. Voor iemand, die van het verblijf in de open lucht houdt is het meemaken van zo'n grote jacht een genot. Al in het eerste jaar, dat hij in het land was, nam Stefansson aan zo'n jachtpartij deel. Hij geeft ons een interessante beschrijving van zo'n najaarsjacht.

De hele stam met inbegrip van vrouwen en kinderen trekt uit. De grote voorwerpen, zoals bedden, tenten en kookgerei worden door de mannen en vrouwen in pakken op de rug gedragen. Sleden kunnen voor het transport niet gebezigd worden omdat er geen sneeuw ligt. De honden dragen kleinere pakken. Slechts enkele verspieders, die het wild moeten zoeken hebben geen bagage te dragen. Daar wordt een teken gegeven, dat het wild in zicht is. Ogenblikkelijk laadt iedereen zijn pak af, de vrouwen en kinderen blijven achter om het kamp op te slaan en de mannen gaan er op af om het wild neer te leggen. Met rijke buit beladen keren ze in het kamp terug, waarna begonnen wordt met het villen van de dieren en het uitsnijden van het vlees. Dit laatste wordt aan lange repen ge-

[p. 109]

sneden en gedroogd om als wintervoorraad te dienen. Dat is het werk van de vrouwen.

Vervolgens komt de huid aan de beurt. Deze wordt eerst gedroogd, dan wordt de binnenzijde met een stomp ijzeren of stenen voorwerp afgeschraapt. Daarna wordt de binnenzijde vochtig gemaakt en enkele uren nat gehouden. Dan wordt hij bij het vuur gedroogd en voor de tweede maal afgeschraapt. Door deze behandeling blijft de binnenzijde van het vel zacht en wit en gaat niet stinken.

De huid wordt vervolgens met een scherp mes in de juiste vorm gesneden, waarna de vrouwen er de zomen in naaien. Voor dit naaiwerk gebruiken ze caribu-pezen. De naalden, die ze bezigen zijn tegenwoordig van staal, maar vóór dat ze met de blanken handel dreven hadden ze naalden van been of koper.

De meeste Eskimo-vrouwen zijn zeer bekwame naaisters. Natuurlijk alweer met uitzonderingen, zoals je dat overal aantreft. Feitelijk kunnen alleen Eskimose naaisters de kleding, die daar in het hoge noorden nodig is maken. De naden moeten ongelooflijk zorgvuldig worden gestikt want het goed moet volkomen bestand zijn tegen water en wind. Waterproof noemen we het hier en dan denken we aan onze nieuwe regenjas, die bij de eerste flinke regenbui het water doorlaat als een zeef. Zoiets kunnen ze in het noorden niet gebruiken. Hun waterdichte zomen zijn vermoedelijk de enige in de wereld, die werkelijk tegen water bestand zijn.

[p. 110]

Wij proberen onze schoenen waterdicht te maken door vet in de naden te smeren. Als je dat zou doen met een laars, die door een Eskimose genaaid is, dan zou ze stellig heel boos worden, omdat ze het als een belediging beschouwt als je meent, dat haar werk met vet moet worden behandeld om de vocht tegen te houden. Door het nat worden van de schoenen zwellen de pezen, waarmee ze genaaid zijn op, zodat de naaigaten geheel worden afgesloten en de schoenen nog beter tegen water bestand zijn dan droog. Als je dus droge voeten wilt houden wanneer je door water of natte sneeuw moet baggeren, dan maak je je schoenen eerst flink nat alvorens ze aan te trekken.

Zeehondenjacht is iets heel aparts. Daarvoor bestaan verschillende methodes. De eenvoudigste manier is ze in open zee te harpoeneren, hetzij vanaf de kust, hetzij vanaf een ijsschots waar je op rondrijft. De dieren moeten regelmatig boven water komen om adem te halen en als je ze dan zo ziet rondzwemmen gooi je er je harpoen in, of je gooit er natuurlijk naast. Maar dat gebeurt een Eskimo niet vaak. Een tweede methode is om rustig naast het ademhalingswak van een zeehond te wachten, tot hij zijn sluike kop boven water steekt. Dit gebeurt voornamelijk in de winter. De zeehond houdt zelf zijn wak open. Bij strenge koude is het gat niet groter dan een centimeter of tien, maar als het warmer wordt en het ijs gaat smelten, dan wordt het

[p. 111]

wak steeds groter tot de zeehond er ten slotte door heen kan kruipen.

De derde methode om ze te vangen wordt uitsluitend in het voorjaar toegepast, wanneer de zeehond zich boven op het ijs in de warme zon ligt te koesteren. De jager gedraagt zich dan alsof hij zelf een zeehond is. Hij gaat languit op het ijs liggen en beweegt zich langzaam en voorzichtig in de richting van zijn prooi.

Kijk, daar ligt zo'n vet beest naast zijn ademhalingsgat. Uit de verte gezien zou je zeggen, dat het een grote inktspat is op de uitgestrekte witbesneeuwde vlakte. Het dier ligt boven op een spiegelgladde verhoging van het ijs. Bij het minste onraad, dat het bespeurt maakt een lichte beweging van zijn lichaam, dat het ogenblikkelijk naar beneden glijdt en in zijn wak verdwijnt.

Een paar honderd meter verder ligt nog zo'n inktspat op het ijs. Neem je kijker eens en overtuig je er van dat het geen zeehond maar een jager is, die reeds urenlang geduldig wacht tot het gunstige ogenblik voor de aanval is aangebroken. Centimeter na centimeter werkt hij zich over het ijs vooruit in de richting van zijn prooi. Dan blijft hij weer een poos liggen alsof hij zelf een zeehond was, die zich in het warme zonnetje koestert. Nu kronkelt hij zich weer over het ijs, tilt zijn hoofd op om in alle richtingen rond te kijken. Dat is zo de gewoonte van iedere welopgevoede zeehond, die niet veel lust heeft door de een of andere ijsbeer te worden opgevreten.

[p. 112]

Intussen kijkt de echte zeehond toe tot hij de zekerheid gekregen heeft, of meent die zekerheid te hebben, dat het inderdaad een collega is, die zich daar over het ijs kronkelt.

Is de jager dicht genoeg genaderd, dan schiet hij zijn geweer op de zeehond af, laat het wapen vallen en rent, zo gauw zijn benen hem kunnen dragen naar de getroffen prooi, om te voorkomen, dat het slachtoffer van de gladde hoogte af in zijn wak glijdt. Meer dan eens komt de jager te laat en ziet hij alleen het water opspatten op de plaats waar de zeehond verdwenen is.

Het zou een wonder zijn als er aan de zeehondenjacht ook niet een beetje hokuspokus verbonden was. Een heleboel Eskimo's menen, dat een zeehond altijd dorst heeft, omdat hij in het zoute water zwemt. Als een zeehond dus weet, dat hij na zijn dood een slok zoet water krijgt, dan doet hij al zijn best door zo'n gulhartige jager gedood te worden. Een goede jager giet dan ook altijd een lepel zoetwater in de keel van een door hem gevangen zeehond. Zou hij dit nalaten, dan is het in een ogenwenk bij de nog levende zeehonden bekend en de man heeft geen kans meer nog ooit zo'n dier te schieten.

Wij beschaafde Europeanen lachen natuurlijk om zo'n zwart bijgeloof. Wij zetten liever een mascotte op de radiateur van onze auto om zo tegen ongelukken beschermd te zijn!

In het land van de Eskimo's is de zeehond het nuttigste

[p. t.o. 112]

Tenten van Koper-eskimo's (pag. 98).

[p. t.o. 113]

Door de Koper-eskimo's uit Caribou-huiden vervaardigde tenten (pag. 98)

[p. 113]

dier, dat er bestaat. Het vet van de zeehond neemt daar de plaats in van onze boter en ons spek en in de winter wordt het gebruikt voor verwarming en verlichting, terwijl de vrouwen er ook het eten op koken. Van de ingewanden worden doorschijnende vliezen gemaakt voor vensters. De huid levert kleding, schoenen, tassen en boten.

Bij de bewoners van Alaska en Groenland vond Stefansson nog een bizonder aardige toepassing van zeehondenvel. Bij die mensen wordt een kleine kano, de kayak, gebruikt, welke één man kan bevatten. Van zeehondenvel wordt een pak gemaakt, waarvan de mouwen strak om de polsen gesloten worden, de kap strak over het gelaat. De onderkant van het kleed wordt met een door de zoom geregen koord over de voorzijde van de kayak vastgemaakt. De jager sluit met zijn rug de achterzijde van het bootje af en op deze manier kan er zelfs geen water inkomen als de kano omslaat.