Binnen de Poolcirkel

[p. 32]

IV.
Vraagstukken van eten en kleding.

'Maak het je gemakkelijk, vreemdeling', zei Ovayuak toen hij met de nieuwe gast in zijn hut aankwam. 'Blijf zo lang als je wilt, er is genoeg te eten en er zijn kleren in overvloed. Die lappen, die je nu draagt moet je maar zo gauw mogelijk uit doen en door onze kleren vervangen. Ik geloofd, dat je het niet warm hebt'.

Inderdaad huiverde Stefansson in zijn zomerpak. De koele damp, die uit de zee opsteeg en zich over het land uitbreidde was wel is waar prettiger dan de tropische hitte uit het binnenland met zijn miljarden muskieten, maar maakte het nodig, dat hij van kleren verwisselde en de warmere en doelmatiger kleding van de Eskimo's ging dragen. Daar hij van plan was lang in het land te blijven, moest hij zo veel mogelijk de gewoonten der bewoners overnemen, omdat hij wist, dat hij dan het best tegen het klimaat bestand was.

Een paar Eskimo-vrouwen zorgden er gauw voor, dat hij een pak van bont kreeg, waarin hij zich al dadelijk veel meer op zijn gemak voelde. Eskimo-vrouwen zijn zeer knappe naaisters en in een oogwenk hadden ze hem van het nodige goed voorzien. Voor de zomer kreeg hij een

[p. t.o. 32]

Ovibo kalveren (pag. 35).

Een ovibo-koe (pag, 35).

[p. 33]

pak, waarvan de harige zijde aan de binnenkant zat, terwijl hij voor de wintermaanden een tweede costuum kreeg met de haren naar buiten. Hierbij hoorde een brede riem van zeehondenleer, waarmee hij de kleren om zijn middel kon vastsjorren. Werd het hem te warm, dan maakte hij de riem los, werd het te koud dan snoerde hij de riem vaster zodat hij de warmte binnen hield en de koude buiten sloot.

'Voor dat je nu binnenkomt', leerde Ovayuak hem, 'moet je eerst de sneeuw van je pels kloppen en de rijp van de binnenkant afvegen anders word je door de warmte in de hut in een ogenblik kletsnat en onthoud meteen, dat je niet alle vellen voor hetzelfde doel kunt gebruiken. Van vissenhuiden maken we waterdichte tassen, zachte vogelhuiden gebruiken we om doeken te maken, waarmee we ons gezicht en onze handen kunnen afvegen, de huid van een walvis is het best geschikt voor schoenzolen en bekleding van boten, vossenvellen kun je, als je niets beters bij de hand hebt, gebruiken om er een jas van te maken, berenhuiden lenen zich uitstekend voor het maken van wanten en broeken, zeehondenvellen voor schoenen, boten en oliezakken. En het beste bont dat we voor kleren kunnen vinden is dat van de caribu. Voor versiering gebruiken we franje van wolfsvellen en veelvratenbont of gekleurde leren banden'.

Stefansson nam al deze lessen goed in zich op. Hij wilde

[p. 34]

niet voor een Eskimo onderdoen en was vastbesloten al hun gewoonten en bekwaamheden zo volledig mogelijk te leren. Hij verbaasde zich er telkens weer over hoe goed ze elke mogelijkheid wisten te gebruiken om het leven zo aangenaam mogelijk te maken. Er moesten heel wat geslachten zijn geweest vóór ze al deze dingen goed onder de knie hadden. Want de Eskimo's hadden niet altijd in deze streken gewoond.

Waar ze vandaan gekomen waren was een vraag, die moeilijk te beantwoorden was, zonder in gissingen te vervallen. Niemand weet het precies maar wel hebben vele geleerde mannen veronderstellingen gemaakt omtrent de herkomst der Eskimo's.

Eskimo's lijken veel op Chinezen. Ze hebben dezelfde huidskleur, dezelfde vorm van hoofd en gelaat en dezelfde schuine stand van de ogen. Zodoende menen sommigen, dat ze twee of drie duizend jaar geleden uit Azië zijn overgekomen en zich in de kuststreken van de Noordelijke IJszee hebben gevestigd. Andere geleerden zijn de mening toegedaan, dat de Eskimo's niet anders zijn dan de een of andere indianenstam, zoals de Sioux of Irokezen. Ze zouden eerst gewoond hebben in de streken om de grote meren en een paar duizend jaar geleden naar het noorden zijn getrokken. Door het gebied tussen de Hudson Baai en het Grote Slavenmeer bereikten ze eindelijk de kusten van de IJszee, waarlangs ze zich in oostelijke

[p. 35]

en westelijke richting verspreidden. Naar het oosten bereikten ze over het ijs de kust van Groenland, naar het westen via de Behringstraat de oostelijke en noordelijke kust van Siberië, waar ze later door de Russische kolonisten, die dat uitgestrekte land veroverden ontdekt werden.

De geleerden, die de laatste mening hebben nemen aan, dat de Indianen tien of twintig duizend jaar geleden uit Azië gekomen zijn, zodat uiteindelijk China toch het vaderland van de Eskimo's was.

Hoe het ook zij, toen de Eskimo's aan de noordkust van Noord-Amerika kwamen vonden ze daar alle voorwaarden aanwezig om een gelukkig en zorgeloos leven te leiden. Het land en de zee leverden alles wat een mens voor zijn bestaan nodig kon hebben.

In de eerste plaats natuurlijk het eten. Het is verbazend zo rijk die poolstreken aan voedsel zijn. Op de prairies grazen talrijke caribu's en ovibo's. Wolven sluipen rond en loeren op hun prooi. Grizzlyberen snuffelen tussen de lage, kromgegroeide wilgebosjes op zoek naar eetbare wortels. Lenige, uitgeslapen vossen maken jacht op de talloze muizen, die er leven. Vette marmotten kruipen in en uit hun holen. Duizenden strandlopers, snippen, eenden, ganzen en meeuwen schuimen het strand af op zoek naar visjes en schaaldieren. IJsduikers vliegen bij zwermen over de moerassen, sneeuwhoentjes broeden te midden van de bloeiende planten.

[p. 36]

Daar spuit een walvis zijn damp uit, ginds steekt een zeehond zijn glanzende kop boven de golven. Glinsterende vissen zweven een ogenblik boven de oppervlakte van de oceaan en kijk, daar op die drijvende ijsberg zit een ijsbeer met zijn jong.

De zwervende volkstammen, die enkele duizenden jaren geleden in deze streken aankwamen moeten zich wel erg verheugd hebben over de rijkdom van hun nieuwe vaderland. Zoals alle nomaden waren het goede jagers en vissers. Was dat niet het geval geweest, dan zouden ze daar in het hoge noorden heel gauw van gebrek zijn omgekomen. Als wapens gebruikten ze de speer met stenen of benen punt en pijl en boog, zoals sommige stammen, die nog niet met de blanken in aanraking zijn geweest nog steeds doen. Met hun speren vingen ze vis op ondiepe plaatsen in de rivieren, doodden de caribu's, ovibo's, marmotten en andere dieren. Ze maakten lange leren riemen, die ze aan hun speren bevestigden en ze hadden harpoenen, waarmee ze walvissen en zeehonden konden vangen.

Naast het voedselvraagstuk moesten ze dat van het klimaat oplossen. Ze moesten leren wat de beste manier was zich in de winter tegen de kou te beschermen, welke dierenhuiden het warmst waren, welke kleding ze in de zomer moesten dragen, hoe ze hun huizen moesten bouwen en inrichten. Ongetwijfeld zullen in die oer-oude tijd

[p. 37]

heel wat Eskimo's zijn doodgevroren, omdat ze nog niet wisten wat de beste huizen waren en op welke manier ze de koude moesten buitensluiten.

En veel gezinnen zullen stellig van honger zijn omgekomen omdat ze niet dadelijk op het denkbeeld kwamen een voorraad van gedroogde vis en caribu-vlees aan te leggen voor de wintermaanden, als het wild niet zo talrijk was. Ze leerden pas door harde ondervinding, dat het nodig was in de zomer, als er veel zeehonden waren de traan in grote zakken van zeehondevel te doen en deze te bewaren voor het koude jaargetijde.

Nog een groot voordeel hadden de Eskimo's daar in het hoge noorden. Ze hoefden geen angst te hebben voor aanvallen van vijandige stammen. Zelf waren ze van nature zeer vredelievend en vreemde stammen waagden zich niet zo ver naar het noorden. Wat konden ze daar voor buit vinden, als ze al lust hadden in het avontuur van een strooptocht. Maar het geluk wilde, dat de Indiaanse stammen, die naar het zuiden woonden, de Athabasca's zelf zeer vreesachtig waren, eerder bang voor de Eskimo's dan omgekeerd.

Zo leerden de Eskimo's in die ver vervlogen eeuwen hun levensonderhoud te vinden in het barre noorden, dat niet zo bar bleek te zijn toen ze zich eenmaal hadden aangepast.

Stefansson leerde al deze dingen in korte tijd, dank zij

[p. 38]

zijn vriendelijken leermeester Ovayuak. Het kostte hem geen moeite zich aan het eten te wennen, na enkele maanden smaakte het hem uitstekend en hij leerde ook om genoegen te nemen met minder lekkere hapjes, als er gebrek was aan vis of zeehond. Maar daarover schrijven we in het volgende hoofdstuk.